Waarom Brainpower niet onderdoet voor Harry Mulisch
Veel Nederlandse rappers doen qua woordenschat niet onder voor schrijvers. Die opvallende conclusie trok de Leidse taalonderzoeker Alex Reuneker onlangs op basis van vergelijkend onderzoek. Rapper Brainpower en schrijver Ilja Leonard Pfeijffer gaan erover in gesprek op 16 september tijdens de Nacht van Kunst & Kennis.
Wie op een chique feestje hoge ogen wil gooien, begint liever niet over Ronnie Flex, Kempi of Steen. Niet iedere snob is immers gecharmeerd van Nederlandstalige muziek, zeker als het gaat om schlagers of rapmuziek van eigen bodem. Waar Mozart en Mulisch gezien worden als vertegenwoordigers van de 'hoge cultuur', geldt dat niet in dezelfde mate voor rappers en hiphopformaties.
Mulisch afgetroefd
Het verschil tussen rapper en romancier is echter minder groot dan je zou denken. Promovendus Alex Reuneker vergeleek – samen met collega’s Ton van der Wouden en Vivien Waszink – onlangs de woordenschat van verschillende Nederlandse hiphopartiesten en schrijvers, en kwam tot de conclusie dat sommige rappers bijna evenveel unieke woorden gebruiken als Harry Mulisch [woorden die minimaal eenmaal voorkomen in de tekst]. De auteur van De ontdekking van de hemel wordt qua vocabulaire zelfs afgetroefd door de Nijmeegse woordkunstenaars van Zo Moeilijk.
Rijmelarij
‘Dat zegt natuurlijk niets over hoe 'goed' of 'slecht' de muziek is, maar wel dat het te gemakkelijk is om Nederlandse hiphop af te doen als eenvoudige rijmelarij,’ zegt Reuneker, die normaliter onderzoek doet naar de voorwaardelijke bijzin. ‘Het is in de praktijk vaak een vorm van schrijven of dichten die qua vocabulaire niet onderdoet voor de werken van grote namen uit de Nederlandse literatuur. Dat gegeven kan wellicht helpen bij het taal- of literatuuronderwijs van jongeren. Natuurlijk zijn de thema’s anders, maar juist hierdoor sluit popmuziek goed aan bij de belevingswereld van jongeren en biedt hiphop een kans om ze in contact te brengen met gedichten en literatuur.’
Brainpower
Reuneker nam voor zijn onderzoek de eerste 4000 woorden uit de teksten van de verschillende rappers en schrijvers. Eén van de hoogst scorende rappers is Brainpower. Die gebruikte maar liefst 1295 unieke woorden. Dat zijn er 71 minder dan Harry Mulisch in De ontdekking van de hemel, maar nog altijd 480 meer dan Gers Pardoel. Reuneker: ‘Bovendien maakt hij heel creatief gebruik van taal. Luister maar naar dit fragment uit het nummer Zoete inval.’
Lyrisch monopolie
‘Je hoort goed hoe Brainpower speelt met woorden en associaties, in dit geval de namen van verschillende gezelschapsspellen,’ zegt Reuneker. ‘Ik heb een lyrisch monopolie dus mens erger je niet. Daarnaast gebruikt hij formele, bijna archaïsche woorden als ‘schrander’. Dat alles zorgt natuurlijk voor een hoog aantal unieke woorden.’
Ilja Leonard Pfeiffer
Of Brainpower daadwerkelijk een lyrisch monopolie heeft, hoor je op 16 september tijdens de Nacht van Kunst & Kennis. Op die dag zal hij in gesprek gaan met schrijver Ilja Leonard Pfeijffer, een ware stilist die zich met 1480 unieke woorden de onbetwiste winnaar mag noemen in de steekproef van Reuneker en zijn collega's.
Kom naar de Nacht van Kunst & Kennis
Tijdens de Nacht van Kunst & Kennis op 16 september staat Leiden in het teken van muziek, wetenschap, literatuur en andere kunstvormen. De mooiste locaties aan het Rapenburg openen hun deuren voor het publiek. Iedereen kan een ticket kopen, studenten krijgen korting.