Kijken naar de geboorte van zonnestelsels
Astrochemicus Ewine van Dishoeck gaat de Europese subsidie van 2,5 miljoen die ze kreeg, gebruiken voor het verwerken en interpreteren van data van de nieuwe radiotelescoop ALMA in Chili. Van Dishoeck is in Chili als ze de vraag naar de bestemming van het geld voorgeschoteld krijgt.
Een Advanced Investigator Grant van kende de European Research Council aan Van Dishoeck toe. ‘ALMA komt centraal te staan in het onderzoek dat ik met de grant financier. We gaan de telescoop richten op zonnestelsels die zich nu vormen. In feite zijn dat gaswolken die door de zwaartekracht langzaam samenklonteren tot sterren en planeten. Door er met deze telescoop naar te kijken hopen we meer te leren over de verdeling van water en organische moleculen in zo’n wolk.’
Nog veel te leren
‘Meer concreet zijn de vragen: hoeveel water is er aanwezig, waar zit dat precies, dicht bij de ster in wording of juist ver weg, en hoeveel komt er uiteindelijk op de planeten terecht? Invloedrijke factoren voor de chemie in zo’n wolk zijn de UV-straling van de ster en de straalstroom die het materiaal naar buiten drijft.’
‘Er valt nog veel te leren in mijn onderzoeksgebied. Astronomen weten al aardig wat over volwassen planetenstelsels - kijk naar ons eigen zonnestelsel. Maar de vorming ervan is een heel ander vakgebied dat daar momenteel nog helemaal los van staat.’
Vijf uit twaalf goedgekeurd
Nieuw aan te stellen postdocs en promovendi slaan voor Van Dishoeck aan het rekenen (verwerken en interpreteren) van de data van ALMA. ‘Ik heb twaalf voorstellen ingediend voor de telescoop, en daarvan zijn er vijf goedgekeurd. Dat is bijzonder, want er zijn wereldwijd veel astronomen die ‘meettijd’ willen op ALMA.’
Goede metingen van ALMA
ALMA heet voluit Atacama Large Millimeter Array. Deze radiotelescoop bestaat uit 66 grote schotelantennes, waarvan nog slechts een deel klaar is. Van Dishoeck verblijft regelmatig in Chili. ‘Als lid van het bestuur van ALMA ben ik bij veel vergaderingen, en ik heb ook de hoogvlakte bezocht waar de eerste 24 schotels staan. De opbouwfase is een spannende tijd, maar de eerste metingen die we inmiddels hebben zijn bovengemiddeld goed.’
Perfecte timing
‘Waarom ik deze grant gekregen heb? Dat moet je eigenlijk aan de commissie vragen. Maar de toekenning is gebaseerd op de reputatie van de wetenschapper. Dat ik in 2000 al de Spinozaprijs heb gewonnen zal wel mee hebben geholpen, dat staat in ieder geval mooi op mijn cv. Maar bovendien staan er veel recente publicaties op mijn naam, gebaseerd op data van de Herschel-satelliet. Tot slot is de timing met de ingebruikname van de ALMA-telescoop perfect. Nu dat project vorm begint te krijgen, komt zo’n grote beurs als geroepen.’
Links
- Onderzoeksgebied Fundamentals of Science