Het CNPB verzorgt een onregelmatig verschijnende podcastserie ‘Het spel & de macht’. Daarin bespreken wetenschappers, studenten en praktijkdeskundigen onderwerpen op het gebied van politiek en bestuur in Nederland.

Seizoen 3, aflevering 6 - Zakelijke politiek

In deze aflevering blikken Caelesta, Simon en Arend terug op de verschillende thema’s die dit seizoen voorbij kwamen. Hoe staat het met onze (nieuwe) bestuurscultuur? De uitdaging voor politici lijkt een balans te vinden tussen verantwoordelijkheid nemen en ontevreden kiezers vertegenwoordigen.

 

Seizoen 3, aflevering 5 - Pragmatische tolerantie

Complottheorieën of persoonlijke aanvallen maken politieke debatteren over de inhoud steeds moeilijker. Steeds meer burgers en politieke partijen lijken de huidige politiek te wantrouwen. Komt dat door verruwde vergaderingen in de Tweede Kamer? En zijn gepolariseerde debatten een oorzaak voor een gepolariseerde samenleving?

Henk te Velde, historicus aan de Universiteit Leiden, onderzoekt de spanning tussen de redelijkheid en aantrekkelijkheid van een politiek debat en vertelt hoe omgangsvormen in de loop der jaren zijn veranderd (of juist niet). Annemarie Walter, als politicoloog verbonden aan de University of Nottingham, spreken we onder meer over haar onderzoek naar complottheorieën. Hoe gaan mensen daarin geloven? En hoe moet je omgaan met politieke groepen die complotten verspreiden?

Seizoen 3, aflevering 4 - Geheimhouding

De Nederlandse politiek is veel minder transparant dan die van landen om ons heen. Maar met een ‘nieuwe bestuurscultuur’ probeert de overheid dat te veranderen. Hoe ziet dat er concreet uit? Wat moeten/mogen/willen politici nu en in de toekomst delen met het publiek? En stoppen we dan helemaal met achterkamertjespolitiek, of blijft geheimhouding soms noodzakelijk?

Annemarie Drahmann, jurist bij de Universiteit Leiden, vertelt hoe en waarom de Wet Openbaarheid van Bestuur (Wob), vervangen is door de Wet Open Overheid (Woo) en wat dat betekent voor politici en journalisten. Kan Rutte zijn SMS'jes blijven wissen? En zijn verloren memo's binnenkort verleden tijd? Eleni Braat, historicus aan de Universiteit Utrecht, deed onderzoek naar de voorloper van de AIVD: de BVD. Ze vertelt hoe geheimhouding in die organisatie werkt. Wat kun je wel en niet delen met de buitenwereld en hoe kan je als organisatie dan gecontroleerd worden?

Seizoen 3, aflevering 3 - Informele macht

In deze aflevering kijken we naar het spel en de macht die je van buiten niet ziet: groepen mensen en bedrijven met meer macht in de praktijk dan op papier. Wie hebben de meeste informele macht in onze bestuurscultuur en moeten of kunnen we daar iets aan veranderen?

Wouter Schakel, politicoloog aan de Universiteit van Amsterdam, vertelt ons dat het beleid van de overheid vaak meer aansluit bij de wensen rijke, hoogopgeleide kiezers in tegenstelling tot bij andere groepen. We vragen hem hoe hij dat heeft onderzocht, waarom het zo werkt, en hoe politici er wat aan kunnen doen. Ellis Aizenberg, universitair docent aan het Instituut Bestuurskunde van de Universiteit Leiden, neemt ons mee in de lobbywereld. Zij onderzocht dat er steeds meer bedrijven op bezoek komen bij de politiek, zonder dat de transparantie wat betreft de invloed van lobbyen op besluitvorming is verbeterd. Ook vertelt ze waarom het zo moeilijk is om daar iets aan te veranderen.

Seizoen 3, aflevering 2 - Oppositie versus coalitie

In deze aflevering kijken we naar de rol van de oppositie in de Nederlandse bestuurscultuur. Welke ruimte laten zijn aan de regering om wetten te maken en beleid uit te voeren? Stelt de oppositie in de Tweede Kamer zich passief op en zijn ze vooral bezig met scorebordpolitiek? Of buiten ze juist alle mogelijkheden uit om hun idealen te verwezenlijken?

Met Rick van Well, politicoloog aan de Universiteit Leiden, spreken we over de rollen waar oppositiepartijen in Nederland uit moeten kiezen en hoe dat te zien is in hun stemgedrag. Linda Bos, communicatiewetenschapper aan de Universiteit van Amsterdam, gaat in op het gebruik van media door (populistische) partijen.

Presentatie: Simon Otjes (Instituut Politieke Wetenschap Universiteit Leiden) en Arend Viëtor.

Seizoen 3, aflevering 1 - Depolitisering?

De veelbesproken ‘bestuurscultuur’ staat dit seizoen centraal. En depolitisering speelt een belangrijke rol in de Nederlandse bestuurscultuur: het idee dat politici in Nederland grote ideologische problemen liever tot technische vraagstukken reduceren. Welke invloed heeft dat op onze bestuurscultuur en wat betekent het voor onze democratie?

Met Merijn Oudenampsen, socioloog aan de Université Libre de Bruxelles, spreken we onder meer over het boek dat hij schreef samen met Bram Mellink: Neoliberalisme: Een Nederlandse geschiedenis. Arco Timmermans, bijzonder hoogleraar public affairs bij de Universiteit Leiden, gaat in op depolitisering in het formatieproces.

Presentatie: Simon Otjes (Instituut Politieke Wetenschap Universiteit Leiden) en Arend Viëtor.

Het spel & de macht, seizoen 2: De gemeenteraadsverkiezingen van 2022

Op 16 maart 2022 worden in Nederland gemeenteraadsverkiezingen gehouden. In vijf afleveringen zal het achtereenvolgens gaan over: 1) recente decentralisaties en de vraag of kiezers daardoor meer te zeggen hebben gekregen, 2) het functioneren van de gemeenteraad, 3) het functioneren van de lokale journalistiek, 4) de partijen en kandidaten die meedoen aan de gemeenteraadsverkiezingen, en 5) de formatie van lokale coalities na de verkiezingen.

Daarnaast bevat elke aflevering een rubriek ‘In het veld’, waarin een kort gesprek met een praktijkdeskundige wordt gevoerd.

De presentatie van de podcast is in handen van Simon Otjes, universitair docent Nederlandse Politiek, en Arend Viëtor, student Journalistiek en Nieuwe Media. De gesprekken ‘in het veld’ worden verzorgd door Wouter Veenendaal, universitair hoofddocent Vergelijkende Politiek.

Seizoen 2, aflevering 5 - Na de verkiezingen: wie bestuurt de gemeente?

De gemeenteraadsverkiezingen zijn geweest en aan het begin van deze aflevering staan we met onze gasten stil bij de opvallendste uitslagen. De kiezer heeft gesproken, maar wat nu? In elk van de gemeenten zullen politici aan de slag gaan met het formeren van een nieuw gemeentebestuur. Hoe verloopt de formatie van zo’n nieuw college van burgemeester en wethouders, en welke rol speelt de informateur daarbij? En wie zit er uiteindelijk aan het stuur in de gemeenten? Is dat de gemeenteraad, zijn het de wethouders, of is het uiteindelijk toch de burgemeester?

In onze laatste aflevering spreken we hierover met Job Cohen, voormalig burgemeester van Amsterdam, voormalig PvdA-leider, en voormalig hoogleraar gemeenterecht aan de Universiteit Leiden waar hij tot 2018 de Thorbeckeleerstoel bekleedde. Zowel vanuit zijn politieke ervaring als zijn wetenschappelijke expertise geeft hij inzicht in de verdeling van macht en taken in de gemeente. Daarnaast spreken we Joes de Natris, onderzoeker en promovendus bij het Centrum voor Onderzoek naar de Economie voor Lagere Overheden (COELO) van de Rijksuniversiteit Groningen, die onderzoek doet naar lokaal beleid en het functioneren van de lokale democratie, en recentelijk ook publiceerde over lokale coalitieformaties.

De bijdrage uit het veld komt deze keer van Andrée van Es, voormalig politicus van de PSP en GroenLinks, die na de gemeenteraadsverkiezingen van 2018 als informateur betrokken was bij de vorming van het college van burgemeester en wethouders van de gemeente Utrecht. Met haar bespreken we de rol van de informateur bij het formeren van lokale coalities.

Seizoen 2, aflevering 4: Waarom zijn lokale partijen zo populair?

Verkiezing na verkiezing worden ze populairder: de lokale partijen. Bij de afgelopen gemeenteraadsverkiezingen behaalden lokale partijen samen bijna 30% van de stemmen, meer dan twee keer zoveel als de grootste landelijke partij. Zijn lokale partijen echt anders dan de lokale afdelingen van landelijke partijen, en wat maakt deze partijen zo aantrekkelijk voor kiezers? Hoe komen lokale partijen aan hun geld als zij geen aanspraak kunnen maken op subsidie vanuit de rijksoverheid? Willen lokale partijen eigenlijk wel besturen, en worden zij door landelijke partijen gezien als acceptabele coalitiepartners?

Seizoen 2, aflevering 3: Hoe houdt de lokale journalistiek zich overeind?

De lokale journalistiek speelt een cruciale rol bij het controleren van de lokale politiek en het informeren van burgers over politieke kwesties in de gemeente. Maar nog meer dan de landelijke journalistiek staat de lokale journalistiek onder druk door de vrije toegankelijkheid van informatie op internet, het dalend aantal vaste abonnees, en de afhankelijkheid van externe geldschieters. Wat betekent dit voor het vermogen van lokale journalisten om effectief verslag te doen van de gemeentepolitiek?

Seizoen 2, aflevering 2: Wat speelt zich allemaal af in gemeenteraden?

Hoewel de functie van gemeenteraadslid slechts parttime is, wordt er veel van onze raadsleden gevraagd. Zij moeten stukken lezen, vergaderen, met kiezers praten, werkbezoeken brengen, en actief zijn op sociale media. Hoe combineren raadsleden al die verschillende taken in de beperkte tijd die ze hebben? En wat betekent dat voor het vermogen van de gemeenteraad om haar democratische rol uit te oefenen?

Seizoen 2, aflevering 1: Wat hebben wij te kiezen in gemeenteraadsverkiezingen?

Door een groot aantal decentralisaties hebben gemeenten de afgelopen decennia veel meer te zeggen gekregen. Maar hoe gaan gemeenten in de praktijk om met dat uitgebreide takenpakket, en kunnen ze al die nieuwe taken eigenlijk wel aan? En wat betekent de toegenomen macht van gemeenten voor de democratische positie van burgers?

Het spel & de macht, seizoen 1: De tweede kamerverkiezingen van 2021

In elke aflevering spreken we met twee Leidse wetenschappers die onderzoek doen naar verkiezingen. De presentatie is in handen van Paul Maas (student Journalistiek & Nieuwe Media) en Simon Otjes (universitair docent Nederlandse politiek). Deze productie komt tot stand in samenwerking met studenten Journalistiek & Nieuwe Media.

Seizoen 1, extra aflevering: Protest, politiek, partijen en programma's (paneldiscussie)

In de aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen organiseerde het Centrum voor Nederlandse Politiek en Bestuur (CNPB) van de Universiteit Leiden een paneldiscussie. Jaap de Jong, Wimar Bolhuis, Maartje Janse, Marijn Nagtzaam en Simon Otjes presenteerden hun inzichten over de campagne, partijen, verkiezingsprogramma’s, protest & politiek, voorkeursstemmen en dimensies in de Nederlandse politiek. Daarna beantwoordden zij vragen van het publiek. De discussie stond onder leiding van Tom Louwerse.

Seizoen 1, aflevering 4: Wat (te) doen (in) televisiedebatten?

Jaap de Jong, hoogleraar Journalistiek en Nieuwe Media bij het Leiden University Centre for Linguistics, en Annemarie Walter, onderzoeker aan de Saxion Hogeschool en universitair docent aan de University of Nottingham, gaan in op het belang van televisiedebatten voor de campagnes van politieke partijen.

Seizoen 1, aflevering 3: Hoe weerbaar is onze democratie?

Rechtsgeleerde Bastiaan Rijpkema en politicoloog Peter Castenmiller over de confrontatie tussen democratie en niet-democratische partijen en bewegingen.

Seizoen 1, aflevering 2: Hoe verandert de politiek in crisistijd?

Hoogleraar Publieke Instituties en Governance Arjen Boin en zelfstandig politiek historicus Peter Bootsma gaan in op de moeilijkheid van regeren in roerige tijden.

Seizoen 1, aflevering 1: Waarom houden we eigenlijk verkiezingen?

Historicus Anne Heyer en politicoloog Tom Theuns over het waarom van verkiezingen.