Het onderzoeksproject Bewaken en Beveiligen onderzoekt thema’s gerelateerd aan het stelsel Bewaken en Beveiligen in Nederland. Het stelsel Bewaken en Beveiligen wordt vormgegeven door verschillende overheidsdiensten op nationaal en lokaal niveau en omvat ‘het geheel van regelgeving en afspraken die gaan over het voorkomen van aanslagen op personen, objecten en diensten’.
Het Stelsel Bewaken en Beveiligen biedt bescherming aan personen wanneer er sprake is van een van de volgende dreigingsfenomenen: statelijke actoren, georganiseerde criminaliteit, eenlingen en terrorisme. Om inzicht te krijgen in deze ontwikkelingen is het van belang om brede wetenschappelijke expertise aan te kunnen spreken. Het onderzoeksproject Bewaken en Beveiligen draagt daarom bij aan de kennis, kennisborging, kwaliteitsverbetering en innovatie van het stelsel. Hiermee wordt een wetenschappelijke ring gevormd om het stelsel bewaken en beveiligen, de stelselpartners (Nationale Politie, Openbaar Ministerie, Koninklijke Marechaussee, Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid) en andere aan het stelsel verbonden organisaties in de veiligheidsketen heen.
In juni 2022 werd door het Kenniscentrum Bewaken en Beveiligen een meerjarig onderzoeksproject toegekend aan de Universiteit Leiden om op zowel onderzoek als training nieuwe activiteiten te ontwikkelen. Het onderzoeksproject bestaat uit kortlopend, praktijkgericht onderzoek en langere-termijn fundamenteel promotieonderzoek en behelst op onderwijsvlak onder andere ook een bijdrage aan de leergang van het Centre for Professional Learning (CPL).
Het onderzoeksproject Bewaken en Beveiligen is mede mogelijk gemaakt door een subsidie van het Kenniscentrum Bewaken & Beveiligen in het kader van het ontwikkelen van een wetenschappelijke ring rond het stelsel.
Strategische Onderzoeksagenda Bewaken en Beveiligen
De Strategische Onderzoeksagenda Bewaken en Beveiligen is ontstaan uit een initiatief van de Universiteit Leiden als onderdeel van het opzetten van de wetenschappelijke ring rond het stelsel bewaken en beveiligen. Deze agenda beoogt samenhang en focus aan te brengen in het onderzoek van de wetenschappelijke ring en biedt een leidraad voor het prioriteren van de meest relevante onderzoeksonderwerpen van de vier stelselpartners. Deze prioritering is daarmee niet voor de looptijd van het project onwrikbaar vastgesteld; het is de bedoeling om in ieder geval jaarlijks te toetsen of de kennisbehoeften zoals hieronder gepresenteerd nog actueel zijn en of er redenen zijn om de prioritering van onderzoeksonderwerpen te veranderen.
De volgende onderzoeksthema’s zijn geïdentificeerd in de strategische onderzoeksagenda. Op basis van de thema’s wordt elk jaar een onderzoeksprogramma opgesteld rond specifieke onderzoeksonderwerpen die door de Universiteit Leiden en andere kennisinstellingen zullen worden onderzocht.
1. Dreiging en daders
2. Impact op personen, organisaties en maatschappij
3. Organisatie van het stelsel en politiek-bestuurlijke context
4. Informatie, intelligence en inschattingen
5. Opschalen en afschalen van maatregelen
6. Publiek-private samenwerking
7. Vakmanschap
8. Technologie, wetenschap en innovatie
Russische operaties tegen Europa
December 2024 Sinds de invasie van Oekraïne in 2022, heeft Rusland een geheime campagne van sabotage en ondermijning gevoerd tegen Europa. De afgelopen drie jaren zijn deze operaties zowel qua schaal als intensiteit toegenomen. Alleen al dit jaar heeft Moskou zijn tactieken opgevoerd—door over te schakelen op politieke moord, waterfaciliteiten in verschillende Europese landen te saboteren en de burgerluchtvaart als doelwit op te nemen. Hoewel deze afzonderlijke gebeurtenissen veel media-aandacht hebben gekregen, is er nog geen systematische poging ondernomen om de volledige omvang en aard van de Russische acties tegen Europa in kaart te brengen. Een recente (december 2024) analyse van het projectteam Bewaken en Beveiligen brengt hier verandering in. Het onderzoek genaamd ‘Russian operations against Europe’ heeft geleid tot een dataset met incidenten die onthult hoever Rusland bereid is te gaan om zijn Europese tegenstanders te verzwakken en Oekraïne af te zonderen van vitale steun. De overkoepelende bedoeling van het project is om het publiek te informeren over de aard en omvang van Russische operaties tegen Europa. De ruwe data zijn hier te downloaden, in deze infographic worden de resultaten toegelicht.
Dreigingsontwikkelingen relevant voor het stelsel bewaken en beveiligen: een blik op verleden en mogelijke toekomst
juni 2024
Een update van de dreigingsontwikkeling is in juni 2024 uitgekomen. In deze ‘dreigingsmonitor bewaken en beveiligen 2022-2023’ heeft het onderzoeksproject thematisch onderzoek gedaan naar de dreigingsontwikkeling in de periode september 2021 – december 2023. Ook is er gekeken hoe deze dreigingsontwikkelingen kwalitatief en kwantitatief geduid worden en welke maatregelen en acties zijn ondernomen om de weerstand tegen dreigingen te verhogen.
De Dreigingsmonitor bewaken en beveiligen is een periodiek verschijnend openbaar rapport waarin de belangrijkste dreigingsontwikkelingen beschreven en geanalyseerd worden die relevant zijn voor het stelsel bewaken en beveiligen. Het doel van het stelsel is het voorkomen van (terroristische) aanslagen op personen, objecten en diensten. De Nationaal Coördinator Terrorisme en Veiligheid (NCTV), het Openbaar Ministerie (OM), burgemeesters, de inlichtingen- en veiligheidsdiensten, de politie en de Koninklijke Marechaussee (KMar) werken in het stelsel samen om ervoor te zorgen dat bedreigde personen, objecten en diensten zo veilig en zo ongestoord mogelijk kunnen functioneren (NCTV, 2023).
september 2021
Op basis van relevante wetenschappelijke studies, overheidsrapportages en andere publicaties worden in deze publicatie de dreigingen genoemd die het stelsel hebben geconfronteerd en zich sinds de eeuwwisseling hebben ontwikkeld. Dit feitelijke overzicht wordt aangevuld met de beschikbare cijfers over (ernstige) bedreigingen van onder andere politici, ambtsdragers en journalisten in Nederland. Ook wordt gebruik gemaakt van de inschattingen van wetenschappers met domeinrelevante kennis die in een expertsessie naar hun inzichten over mogelijke dreigingsontwikkelingen zijn gevraagd. Hun inzichten zijn verwerkt in het descriptieve deel van het rapport. Deze informatiebronnen dienen vervolgens als fundering voor een reflectie op voor het stelsel relevante ontwikkelingen qua aard en omvang van de dreiging die naar verwachting ook de komende jaren beeldbepalend zullen zijn.
Narcoterrorisme in Nederland? Toepasselijkheid en meerwaarde van de term
In dit artikel gepubliceerd in het Ars Aequi wordt de herkomst van de term Narcoterrorisme onderzocht en gekeken in welke mate deze past bij de situatie in Nederland met betrekking tot de georganiseerde misdaad. Daarnaast worden de voor- en nadelen benoemd van het gebruik van deze term in het maatschappelijke en wetenschappelijke debat. Tot slot reflecteren we op de politieke aandacht voor dit geweld en de impact daarvan op de democratische rechtsorde.
Dit periodieke informatieproduct brengt verdieping aan op actuele gebeurtenissen en ontwikkelingen gerelateerd aan het stelsel Bewaken en Beveiligen. Deze Verdieping wordt aangeboden aan experts die werkzaam zijn bij de stelselpartners en de ketenpartners van het stelsel. Daarnaast wordt dit product aangeboden aan geïnteresseerden in een bredere kring rond het stelsel, waaronder academici, journalisten en politici.
Strategische Onderzoeksagenda
De Strategische Onderzoeksagenda Bewaken en Beveiligen is ontstaan uit een initiatief van de Universiteit Leiden als onderdeel van het opzetten van de wetenschappelijke ring rond het stelsel bewaken en beveiligen. Deze agenda beoogt samenhang en focus aan te brengen in het onderzoek van de wetenschappelijke ring en biedt een leidraad voor het prioriteren van de meest relevante onderzoeksonderwerpen van de vier stelselpartners. Deze prioritering is daarmee niet voor de looptijd van het project onwrikbaar vastgesteld; het is de bedoeling om in ieder geval jaarlijks te toetsen of de kennisbehoeften zoals hieronder gepresenteerd nog actueel zijn en of er redenen zijn om de prioritering van onderzoeksonderwerpen te veranderen.
Reflectie op Bewaken en Beveiligen
De minister van Justitie en Veiligheid heeft een internationaal vergelijkend onderzoek laten uitvoeren door de Politieacademie naar hoe in Italië, het Verenigd Koninkrijk, Duitsland en Denemarken het stelsel voor bewaken en beveiligen is ingericht. Een van de auteurs was Edwin Bakker, verbonden aan zowel de Politieacademie als het onderzoeksproject Bewaken en Beveiligen van de Universiteit Leiden.
Het Onderzoeksprogramma Bewaken en Beveiligen
Wanneer personen, objecten of diensten met een dreiging worden geconfronteerd, kan de Nederlandse overheid gevraagd worden om veiligheid te bieden. Deze bescherming is geregeld in het stelsel Bewaken en Beveiligen en beoogt het voorkomen van aanslagen en het ervoor zorgdragen dat deze personen, objecten of diensten ondanks de dreiging zo veilig en ongestoord mogelijk kunnen functioneren. Het stelsel kent veel betrokken partijen. De belangrijkste zijn de politie, het Openbaar Ministerie, de Koninklijke Marechaussee, inlichtingen- en veiligheidsdiensten, lokale overheden en de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV).
De thema’s waar het stelsel Bewaken en Beveiligen mee te maken heeft zijn divers en lopen uiteen van dreigingen vanuit georganiseerde misdaad en statelijke actoren, terrorisme-gerelateerde dreiging, vijandige cyberoperaties, tot bedreigingen tegen lokale ambtsdragers. Deze dreigingen zijn bovendien meerjarig van aard, voortdurend in ontwikkeling en worden vaak door meerdere (ook internationale) factoren gevormd. Het verkrijgen van inzicht in deze ontwikkelingen vraagt dan ook om brede wetenschappelijke expertise. Hierop is in juni 2022 door het Kenniscentrum Bewaken en Beveiligen van het ministerie van Justitie en Veiligheid het meerjarig onderzoeksproject Bewaken en Beveiligen toegekend aan de Universiteit Leiden. Doel van dit vierjarig onderzoeksproject is om een wetenschappelijke ring rondom het stelsel Bewaken en Beveiligen te ontwikkelen en zo bij te dragen aan de kennisborging, kwaliteitsverbetering en innovatie van het stelsel.
Aan de hand van de kennisbehoefte onder de stelselpartners (Nationale Politie, Openbaar Ministerie, Koninklijke Marechaussee, Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid) en bestaand wetenschappelijk onderzoek op het brede terrein van bewaken en beveiligen is een Strategische Onderzoeksagenda opgesteld met een aantal inhoudelijke prioriteiten voor wetenschappelijk onderzoek voor de komende jaren. Deze onderzoeksagenda omvat zowel toegepast wetenschappelijk onderzoek dat op korte termijn inzichten kan bieden in actuele vraagstukken als langer lopend en meer fundamenteel wetenschappelijk onderzoek dat bij kan dragen aan het opklaren van dieperliggende of wederkerige thema’s.
Voor beide invalshoeken geldt dat bijdragen aan preventie of mitigatie van dreigingen een belangrijk oogmerk is. Door zowel op toegepast als fundamenteel onderzoek in te zetten kan de strategische onderzoeksagenda helpen om het stelsel toegang te verlenen tot inzichten van directe relevantie voor de dagelijkse praktijk, alsook inzichten die de opzet en het functioneren van het stelsel nog jaren na de voorziene looptijd van dit project van dienst kunnen zijn. Het uiteindelijke doel is dat nieuw ontwikkelde kennis haar weg vindt in de praktijk, het beleid en in opleidingen op het terrein van bewaken en beveiligen.
Het thema Bewaken en Beveiligen beslaat een breed aantal onderzoeksonderwerpen en vraagt om een multidisciplinaire aanpak om te komen tot het vergroten van onze empirische kennis over stelsel-gerelateerde onderwerpen of het testen van theoretische assumpties. Om de pool van wetenschappelijke disciplines die bij kunnen dragen aan het behalen van de doelstelling van het onderzoeksproject te vergroten voert de Universiteit Leiden niet alleen zelf onderzoek uit, maar zet het onderzoeksproject ook een jaarlijkse call uit. Onderzoeks- en onderwijsinstellingen worden uitgenodigd op deze call te reageren.
Call 2024
Naast de onderzoeksonderwerpen zoals genoemd in de Strategische Onderzoeksagenda Bewaken en Beveiligen wordt in het kader van de call 2024 ook specifiek uitgekeken naar voorstellen vanuit verschillende disciplines voor (aanvullend of inventariserend) onderzoek op de volgende drie terreinen:
Modus operandus van dreigers
De dreiging ten aanzien van personen, objecten en diensten is divers van aard en van duur. Inzichten uit de criminologie over het hoe en waarom en de modus operandi van dreigers kunnen helpen beter onderbouwde beslissingen te maken over de vorm en duur van het bewaken en beveiligen van personen, objecten en diensten. In het bijzonder is er behoefte aan kennis over de dreiging tegen of binnen Diaspora gemeenschappen, gefixeerde personen, en over de duur van een specifieke dreiging, doelwitselectie en of en wanneer doelwitsubstitutie plaatsvindt.
Relatie overheden en te beveiligen personen (TBP)
De Onderzoeksraad voor Veiligheid (OvV) constateerde in het rapport ‘Bewaken en Beveiligen. Lessen uit drie beveiligingssituaties’ dat de overheid de verantwoordelijkheid heeft om met een te beveiligen persoon tot een passende oplossingen te komen wat betreft de beveiligingsmaatregelen en zo relationele conflicten tussen overheid en de TBP te vermijden. Inzichten in de ervaringen op dit vlak kunnen helpen om de door de Raad geconstateerde tekortkomingen te verhelpen. Een hieraan gerelateerd onderzoeksonderwerp is de reikwijdte van de zorgplicht van de overheid en de eigen verantwoordelijkheid van personen en werkgevers. Ervaringen in andere domeinen (denk aan medische zorg of het veiligheidsdomein in brede zin) kunnen mogelijk waardevolle inzichten bieden voor het stelsel Bewaken en Beveiligen.
Technologische ontwikkelingen met betrekking tot de dreiging of antwoorden daarop
Technologische ontwikkelingen kunnen zowel een dreigingsverhogend effect hebben, als mogelijkheden bieden om de bescherming van personen, objecten en diensten te verbeteren. Hierbij valt te denken aan de voortuitgang die op het gebied van kunstmatige intelligentie wordt geboekt, of de inzet van drones voor zowel surveillance als geweldsdoeleinden. Er is binnen het stelsel bewaken en beveiligen nadrukkelijk behoefte aan (inventariserend) onderzoek naar de risico’s en/of de mogelijkheden verbonden aan dit soort technologische vooruitgang. Mogelijk valt een en ander te leren uit onderzoek op het gebied van militaire studies en safety studies.
Daarnaast worden ook voorstellen voor aanvullend of follow up onderzoek in aanmerking genomen, evenals korte inventariserende studies en (multidisciplinaire) literatuuronderzoeken rond relevante onderwerpen.
Procedure
De procedure voor het indienen van onderzoeksvoorstellen bestaat uit twee rondes. De beschrijving van de procedure vindt u hier.
