Jip en Janneke heten in het Perzisch gewoon Jip en Janneke
Studente Islamitische theologie Simin Rafati vertaalde alle verhalen van Jip en Janneke in het Perzisch. Met Sinterklaas had het ministerie van Islamitische Begeleiding geen enkele moeite. Maar met Takkie wel.
Simin Rafati woont al sinds 1984 in Nederland en was een tijdje werkloos. ‘Ik wilde toen iets gaan doen met de talen die ik ken.’ Eerst vertaalde ze Checkpoint Jerusalem van Tineke Bennema. Maar dat durfde de uitgever uiteindelijk niet aan, uit angst problemen te krijgen. De verhalen van Jip en Janneke had Rafati aan haar eigen dochter en zoon – nu 12 en 9 – voorgelezen.
Stukjes natuur bij huis
‘Toen ze ermee thuiskwamen van de kleuterschool dacht ik: wat een leuke verhaaltjes. En ja, voor Iraanse kinderen lijken Jip en Janneke zo ver weg, zo anders. Maar er zitten heel veel dingen in die alle kinderen van de wereld begrijpen, stoute dingen die ze allemaal doen, stukjes natuur dichtbij huis waar ze op avontuur gaan. Het leven is nog simpel, er is geen computer, er zijn geen games en de moeders zijn allemaal thuis. Dat zijn ze nu in Iran net zo min als hier.’ De tweede uitgever die ze benaderde durfde het Hollandse avontuur wel aan.
Muisjes
Het vertalen was nog best lastig. ‘Gebruik je schrijftaal of spreektaal? Spreektaal is minder mooi maar schrijftaal minder gezellig.’ Ze koos voor een mix. En er is natuurlijk geen beschuit met muisjes in Iran. Ze heeft er maar gekleurde suikerklontjes van gemaakt. Sinterklaas kreeg een lange voetnoot.
Moeite met Takkie
Sinterklaas was geen probleem voor het ministerie van Islamitische Begeleiding, waar uitgevers ieder manuscript moeten voorleggen. Kerst ook niet. Rafati: ‘Wat denk je nou, in Iran wordt ook kerst gevierd. Daar wonen allerlei christelijke minderheden. Als ik rond kerst in Teheran ga winkelen denk ik: ben ik nou hier of in een dorp in Engeland?’
Maar hondje Takkie bleek wél een steen des aanstoots. Rafati: ‘ Het eerste deel van Jip en Janneke kwam heel gemakkelijk door het ministerie. Daarna stuurde de uitgever maar meteen vier delen in een keer op. En toen viel Takkie op. Honden zijn van oudsher verschrikkelijk onrein in de Perzische islam. Toch had ik het niet verwacht, ik redeneerde: Takkie is weliswaar een hond, maar een hond in een heel ándere cultuur.’
Toch mocht Takkie blijven, getuige de illustraties. ‘Het was ook geen optie om hem te vervangen door een kat, want er zit al een kat in’, zegt ze. Maar ze heeft nog geen tijd gehad om haar oorspronkelijke tekst naast de definitieve versie van de uitgever te leggen, om in detail te kijken of er nog passages zijn gewijzigd.
Nederlandse islamologen
Het komend jaar is Simin Rafati heel druk met haar twee masterstudies: Comparative Religion en Islam in the Contemporary West (‘Die laatste gaat vooral over West-Europa’) en daarna wil ze het vertalen weer graag oppakken. ‘Maar geen kinderboeken. Ik wil de Nederlandse islamologen gaan vertalen, bijvoorbeeld de boeken van professor Van Koningsveld. Dat is leuk, en ik vind het ook nodig. Er is zo weinig bekend over wat er hier gebeurt. De laatste tijd dringt in Iran iets meer door over wat islamologen in Duitsland doen, maar dat is vooral van horen zeggen. Boeken worden al helemaal niet vertaald.’
Eigen namen
Jip en Janneke zijn al in vele talen vertaald, van Engels tot Chinees. ‘Ik was erg blij dat ze in het Perzisch hun eigen naam mochten houden’, zegt Rafati. Het is toch ook goed om te weten hoe mensen in andere talen heten.’ Als het niet had gemogen had ze er Sina en Mina of iets dergelijks van gemaakt. ‘ Maar gelukkig mocht het wel en zelfs Poppejans heet nog Poppejans.’
Hoe de serie gaat lopen in Iran moet nog blijken. ‘Binnenkort is er in Teheran een grote boekenmarkt. Ik hoop dat hij daar wordt gepresenteerd. Wel heeft de Nederlandse ambassade er al vijfhonderd van ingekocht.’
Annie M. G. Schmidt, Jip va Janneke 1-5
Illustraties: Fiep Westendorp
Vertaling naar het Perzisch door Simin Rafati
Oorspronkelijke titel: Jip en Janneke deel 1-5
Uitgeverij Ney, Teheran ISBN 978-964-185-049-6 (hele serie)
(15 september 2009/HP)