Leren van crises: hoe onderzoek leidt tot verandering in crisisbeheersing
Evaluaties en onderzoeksrapporten bieden waardevolle inzichten na crises, maar hoe zorgen we ervoor dat deze lessen daadwerkelijk leiden tot verbeteringen in crisisbeheersing en rampenbestrijding?
Dit vraagstuk staat centraal tijdens de bijeenkomst Leren van crises: van onderzoek naar verandering, op donderdag 16 januari 2025. Deze interactieve sessie, georganiseerd door de Universiteit Leiden en de Onderzoeksraad voor Veiligheid, verkent hoe lessen uit crises kunnen worden vertaald naar structurele verbeteringen.
Herkenning als basis voor verandering
Volgens Wout Broekema, universitair docent aan de Universiteit Leiden, begint effectief leren met herkenning. ‘Het is belangrijk dat organisaties zich herkennen in de aanbevelingen uit een evaluatierapport. Breed gedragen conclusies vergroten de bereidheid om te veranderen.’ Politieke druk en schuldvragen kunnen dit proces echter bemoeilijken. ‘Sommige aanbevelingen vereisen grootschalige systeemwijzigingen,’ legt Broekema uit. ‘Dat vraagt om intensieve samenwerking tussen organisaties, politieke steun, expertise en een lange adem. Het opnemen van lessen in bijvoorbeeld opleidingsprogramma’s, trainingen en oefeningen kan helpen om lessen op de lange termijn te borgen.’
Vertrouwen en betrokkenheid zijn cruciaal
Yannick Balk, secretaris bij de Onderzoeksraad voor Veiligheid, bespreekt de balans tussen distantie en betrokkenheid. ‘Onderzoeksinstanties moeten onafhankelijk blijven, maar tegelijkertijd voldoende betrokkenheid tonen om aanbevelingen te laten landen.’ Hij wijst erop dat vertrouwen hierbij cruciaal is: ‘Een vertrouwenswaardige relatie met betrokken partijen bevordert open communicatie, besluitvorming en uiteindelijk effectieve implementatie van aanbevelingen. Daarbij is het belangrijk om transparant te zijn over de opvolging van aanbevelingen en belanghebbenden actief te betrekken.’
Naast vertrouwen en herkenning spelen ook concrete en uitvoerbare aanbevelingen een belangrijke rol. Balk benadrukt dat aanbevelingen die te theoretisch zijn, moeilijk in praktijk worden gebracht. Een helder plan en monitoring van de opvolging kunnen dit proces versterken.
Leren in de praktijk
De praktijkervaring wordt belicht door Rozemarijn Hartkamp van Rijkswaterstaat. Ze legt uit hoe een grote organisatie structureel kan leren van crises, onder andere via collegiale evaluaties zoals die van een critical friend. ‘Crisismanagement bij Rijkswaterstaat is sinds 2020 centraler georganiseerd, inclusief het evalueren en leren van crises,’ zegt Hartkamp. ‘De vakgroep Evalueren, Verbeteren en Monitoren (EVM) heeft sindsdien ongeveer 45 evaluaties uitgevoerd en is vooral in de praktijk wijzer geworden. Dat begint al bij het formuleren van bevindingen en aanbevelingen. Deze moeten zo concreet mogelijk zijn en kansen in plaats van schuld benadrukken. Bovendien is het belangrijk dat deze niet alleen door de evaluator worden opgesteld, maar vooral door degenen die ermee aan de slag moeten.’
Hartkamp benadrukt ook het belang van een eigen monitoringsproces binnen Rijkswaterstaat: ‘Hierdoor worden succesfactoren voor het doorvoeren van verbeteringen helder en kunnen we effectief werken aan structurele verbeteringen.’
Van rapport naar realiteit: samen leren van crises
Tijdens de afsluitende paneldiscussie brengt Wouter Jong, universitair docent en moderator, de verschillende perspectieven samen. In het panel zitten ook Erik Schrijvers (lector Crisisbeheersing bij het Nederlands Instituut voor Publieke Veiligheid) en Scott Douglas (raadslid bij de Onderzoeksraad voor Veiligheid). Zij gaan, samen met de zaal, in op de kernvraag: hoe zorgen we dat rapporten en evaluaties daadwerkelijk tot veranderingen leiden in de wereld van crisisbeheersing en rampenbestrijding?
Het evenement biedt een unieke kans om deze vraag te verkennen. Van vertrouwen tussen organisaties en onderzoeksinstanties tot de praktische uitdagingen van implementatie: hoe kunnen we samen leren en verbeteren? Kom op 16 januari en ga mee in gesprek over deze uitdagende vraagstukken.
Tekst: Benedicte Dobbinga