Sander Bax: ‘Literatuur sluit zich niet op binnen landsgrenzen’
fotografie: Elif Kırankaya
Om Nederlandse literatuur echt te kunnen begrijpen, moet je over de grenzen kijken. Dat is althans de opvatting van Sander Bax. Vanaf 1 augustus is hij hoogleraar Contemporaine Nederlandse Literatuur en Cultuur in een transnationale dynamiek.
Bax was meer dan 22 jaar verbonden aan de Universiteit van Tilburg, waarvan de laatste jaren als hoogleraar. ‘Ik ga daar met heel warme gevoelens weg’, vertelt hij, ‘ik heb me de laatste jaren ingezet om de positie van de neerlandistiek te versterken en de connectie met het schoolvak te versterken. Ik denk dat ik in Leiden nog sterker kan bijdragen aan die missie, omdat hier een lange en rijke traditie van onderwijs en onderzoek in de Neerlandistiek bestaat.’
Zelf gaat Bax daar ook doceren. ‘Ik heb me altijd sterk gemaakt voor de gedachte dat onderwijs en onderzoek binnen de wetenschap complementaire en even fundamentele bezigheden zijn. Het idee dat toponderzoekers geen onderwijs meer geven, staat mij erg tegen. Sterker nog, ik kijk misschien wel het meest uit naar college geven, van het eerstejaarsvak dat ik mag doen tot het mastercollege.’
Thermometer in de samenleving
In die colleges zullen Bax’ studenten in elk geval kennismaken met zijn opvatting dat literatuur baat heeft bij een breed perspectief. ‘Literatuur steekt een thermometer in de samenleving en maakt problemen die nu spelen op een toegankelijke manier zichtbaar voor de lezer. Eén literaire tekst bevat zoveel sporen uit het leven, de wereld, de cultuur: dat biedt een heel mooie manier om in gesprek te gaan over complexe onderwerpen.’
Zoals zijn functietitel suggereert, kijkt Bax daarbij nadrukkelijk over de landsgrenzen heen. ‘Literatuur functioneert bij uitstek in de bredere wereld, die wordt bepaald door allerlei internationale ontwikkelingen. Literaire schrijvers lezen niet alleen schrijvers uit hun eigen land, net zomin als Nederlandse literatuurwetenschappers. Zij worden beïnvloed door wat er in de internationale literatuur gebeurt, door globale politieke ontwikkelingen. Er is bijvoorbeeld ontzettend veel belangrijke literatuur over de klimaatproblematiek, die houdt niet op bij onze landsgrenzen.’
Connectie met de samenleving
Bax is daarnaast geïnteresseerd in de rol die auteurs in de samenleving vervullen. ‘Een schrijver schrijft een roman, maar doet ook nog allerlei andere dingen in het publieke domein, zoals columns schrijven of in de media optreden. De dynamiek van die verschillende activiteiten fascineert mij heel erg. In het vakdidactisch onderzoek dat ik doe, kijk ik meer naar het lezersperspectief. Wat doen leerlingen als ze een literaire tekst moeten lezen? Hoe lezen leerlingen als ze niet voor school moeten lezen? Dat kun je weer prachtig inzetten om het schoolvak Nederlands te verrijken en om na te denken over wat we aan de leescrisis kunnen doen. Ik wil dan ook graag verdergaan met die onderzoekslijnen, al laat ik bewust ruimte open om nieuwe samenwerkingen op te zetten met mijn nieuwe collega’s.’