Aantal bedreigingen neemt toe. Maar is Nederland onveiliger?
Explosies bij woningen, liquidaties en digitale bedreigingen: als je de media volgt lijkt het alsof de dreiging in Nederland groter wordt. Is dat ook echt zo? Onderzoekers van Universiteit Leiden onderzochten het en presenteren hun resultaten in de Dreigingsmonitor.
Uit de Dreigingsmonitor bewaken en beveiligen 2022-2023 blijkt dat een brede groep in de samenleving te maken heeft met vooral digitale bedreigingen. Het aantal van dit soort bedreigingen neemt toe, maar ze worden zelden waargemaakt. Daarnaast is de dreiging vanuit georganiseerde criminaliteit onverminderd aanwezig. Wel is het aantal uitgevoerde aanslagen en liquidaties afgenomen. Explosies en relationeel geweld zijn juist toegenomen.
Een beeld van actuele dreigingen
De Dreigingsmonitor geeft een beeld van actuele dreigingen in Nederland die relevant zijn voor het stelsel bewaken en beveiliging. Dit stelsel bestaat uit de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV), de politie, het Openbaar Ministerie en de Koninklijke Marechaussee. Het stelsel is ingericht om aanslagen op personen, objecten en diensten te voorkomen. Als er sprake is van een serieuze levensbedreigende situatie die niet met reguliere politiezorg kan worden opgelost, kan het stelsel in actie komen.
‘In de media zien we veel spectaculaire koppen over dreigingen’, zegt onderzoeker Roy Hofkamp. ‘Dat doet iets met de veiligheidsbeleving in de maatschappij. Wij willen met gepaste afstand kijken naar de daadwerkelijke dreiging. Dat doen wij op basis van openbare bronnen.'
Liquidaties nemen af, maar de aard ervan verandert waardoor het gevoel heerst dat het geweld escaleert.
Georganiseerde criminaliteit, liquidaties en explosies
De Dreigingsmonitor wordt met enige regelmaat gepubliceerd om een beeld door de jaren heen te krijgen. In vergelijking met de eerste monitor uit 2021 zien de onderzoekers dat liquidaties afnemen, maar de aard ervan verandert waardoor het gevoel heerst dat het geweld escaleert. Onderzoeker Stijn van ’t Land: ‘Een liquidatie wordt bijvoorbeeld opzettelijk voor de ogen van familieleden gepleegd en er wordt minder gelet of er omstanders zijn.’
De vraag die volgens de onderzoekers speelt, is of het aantal afgenomen liquidaties samenhangt met de toename van het aantal explosies. Na alle aandacht die de moorden op Peter R. de Vries en advocaat Derk Wiersum kregen, vinden onderwereldfiguren het strategisch misschien nadelig om zoveel aandacht op zich te vestigen. Waardoor ze overschakelen op andere vormen van intimidatie.
Digitale bedreigingen
Het aantal digitale bedreigingen is fors volgens de onderzoekers en raakt bijna iedereen die wel eens een mening verkondigt. Deze dreigingen worden zelden uitgevoerd, maar hebben wel veel impact op personen die de digitale berichten krijgen. Iemand besluit bijvoorbeeld om toch maar geen rechter te worden of een journalist schrijft een bepaald verhaal niet op. Het stelsel bewaken en beveiligen kan hier weinig in betekenen. ‘Daarom is er ook discussie over hoe deze dreigingen zijn te verminderen en hoe mensen weerbaarder zijn te maken om hiermee om te gaan’, zegt universitair hoofdocent Jelle van Buuren.
Het jaarlijkse aantal dodelijke slachtoffers bij relationeel geweld is hoog in vergelijking met andere dreigingsfenomenen.
Relationeel geweld
Het jaarlijkse aantal dodelijke slachtoffers bij relationeel geweld is hoog in vergelijking met andere dreigingsfenomenen. De laatste vijf jaar is volgens Hofkamp een structureel patroon zichtbaar van twintig tot en met vijftig vrouwen die worden vermoord. In een groot deel van de gevallen is de (ex-)partner de verdachte en bij veel van die gevallen zijn vooraf ook duidelijke signalen van dreiging te zien zoals stalking en agressie. ‘In de Dreigingsmonitor geven wij aan dat relationeel geweld meer serieuze aandacht verdient.’
Grenzen aan beveiligen
Het stelsel bewaken en beveiligen heeft te maken met veel verschillende soorten dreiging. Inzicht in de ontwikkeling van huidige en nieuwe dreigingsfenomenen is daarom van groot belang. De Dreigingsmonitor draagt daaraan bij. De uitdaging die deze monitor volgens de onderzoekers laat zien, is dat er grenzen zijn aan het uitsluiten van risico’s. Van Buuren: ‘Je kunt nooit alle risico’s uitsluiten. We moeten leren omgaan met een zeker mate van onzekerheid.’
Tekst: Dagmar Aarts
Beeld: ANP