'Durf te staan voor je woorden': Rembrandtcollege wint juryprijs Max Havelaar Toesprakentoernooi
Net zo vurig spreken als Multatuli van het bekende boek ‘Max Havelaar’. Dat was op 26 november 2022 de uitdaging voor zo’n honderd scholieren en hun docenten Nederlands op het Max Havelaar Toesprakentoernooi. Al was het voor de jury ‘niet te doen’ om een winnaar uit te kiezen met zoveel vlammende betogen, de glimmende bokaal ging uiteindelijk naar Charity van den Ende en Sanne de Vries van het Rembrandtcollege uit Veenendaal. Voor Jasmin Adam en Roan Sixma van het Stedelijk Gymnasium Leeuwarden bleek de lange reis naar Leiden niet voor niets: zij ontvingen de publieksprijs.
Wees jezelf
Driftig pennend luisteren de leerlingen met hun docenten naar het hoorcollege ‘Spreken als Havelaar’ van Jaap de Jong, hoogleraar Journalistiek en Nieuwe Media aan Universiteit Leiden. De Jong neemt de leerlingen in een ‘spoedcursus retorica’ mee in de retorische wereld van Multatuli, maar ook in die van eigentijdse sprekers als klimaatactiviste Greta Thunberg en de Oekraïense president Zelensky.
Met actuele en treffende voorbeelden laat De Jong zien hoe Zelensky een ‘ijzersterk ethos’, ‘professioneel pathos’ en bovendien ‘voldoende logos’ in zijn toespraken weet te verwerken. Om daarna te eindigen bij Greta Thunberg: 'Durf, net als Greta Thunberg, te staan voor je woorden, het is jóúw verhaal', benadrukt De Jong. 'Wees niet een ander, wees jezelf. Houd een verhaal dat bij je past en dat je meent.' De hoogleraar besluit: 'Het belangrijkste dat jullie moeten onthouden is Multatuli’s wijsheid: "Wie verveelt, heeft ongelyk!".'
Winnaarshouding
Na het hoorcollege is het tijd om uit het grote aanbod drie workshops te kiezen voordat de leerlingen zelf een toespraak gaan schrijven. Een van de gastdocenten is Jolien Strous, docentenopleider aan de Technische Universiteit Eindhoven. 'Max vindt spreken voor publiek ook een beetje spannend', deelt Strous met de leerlingen die voor haar workshop ‘Zelfverzekerd het podium op’ hebben gekozen. 'Help Max het podium op door met elkaar vijf kleine oefeningen te doen', vertelt ze al wijzend naar een Duplo-versie van Max Havelaar die voor vijf treden staat voordat hij op een podium van Duplo-steentjes staat.
Vol enthousiasme oefenen de leerlingen de ‘powerpose’, de winnaarshouding om in de juiste stemming te komen, en een ontspannen basishouding om wiebelen te voorkomen. Met eenvoudige ademhalingsoefeningen kan het hoofd worden leeggemaakt en dan is het tijd voor… ’showtime!’ Strous: 'De spanning die er nu nog is, mag er zijn want die hélpt je juist.'
Piet Gerbrandy's boutade
De entr’acte werd verzorgd door dichter, essayist en retoricakenner Piet Gerbrandy. Hij hield een even ironisch als vlammend betoog over de ‘Jeugd van tegenwoordig’, het verval der zeden, de slapheid van het onderwijs en ten gevolge daarvan de teloorgang van de welsprekendheid. Direct na die daverende opening verklapte hij dat het een citaat was van zo’n 20 eeuwen geleden, van Seneca de oude. Geruststellend idee dat er elke eeuw oude mannen zijn die klagen over de jeugd. Maar alras bleek ook Gerbrandy vergelijkbare noten te willen kraken over het huidige onderwijs en de ijdele tijdsbestedingen van de jeugd (Insta, social media in plaats van goede boeken lezen en acties te beramen tegen het grootkapitaal). Gerbrandy’s boutade deed denken aan die van zijn grootvader, de Nederlandse oorlogspremier Piet Gerbrandy met vergelijkbare snor, die door zijn radiotoespraken vanuit Londen de bijnaam ‘kleine Churchill’ had gekregen.
Tromgeroffel
Na de drie workshops is het de beurt aan de leerlingen zelf om een toespraak te schrijven. De uitdaging is om een concrete energiebesparende maatregel te bedenken die op hun eigen school ingevoerd zou kunnen worden. Na een voorronde hebben zes duo’s de eer om in de prachtige Lorentz-zaal in het Kamerlingh Onnes Gebouw hun toespraak te houden voor alle andere deelnemers én een kundige jury.
'Níét te doen om met zoveel prachtige toespraken in zo’n korte tijd een winnaar aan te wijzen ', zal jurylid Pauline Post van de TU Delft even later zeggen. Terwijl de finalisten met gespannen gezichten toeluisteren, delen Multatuli-biograaf en auteur Dik van der Meulen en Scaliger Hoogleraar aan Universiteit Leiden Rick Honings hun bevindingen. 'Zou Multatuli tevreden zijn geweest als hij jullie zojuist had gehoord?', vraagt Van der Meulen zich hardop af. 'Ik denk eigenlijk van niet, want Multatuli was nóóit tevreden. Maar, misschien dat hij wel van jullie had kunnen leren. Niemand weet namelijk precies hoe hij zelf in het openbaar sprak. Waarschijnlijk was dat betrekkelijk stuurloos en dat maar liefst drie uur lang!' Dat het Charity van den Ende en Sanne de Vries lukte om in ‘slechts’ vier minuten treffende passages uit de Max Havelaar te verwerken, zorgt dan ook voor veel bewondering bij de driekoppige jury. Zij mogen zich na flink tromgeroffel dan ook de trotse winnaars van het toernooi noemen.
'Wees geen Droogstoppel'
En dan zijn er nog meer winnaars: de toespraak van Jasmin Adam en Roan Sixma heeft de meeste indruk op het publiek gemaakt. Met een ‘wees geen Droogstoppel en zet de kachel lager’ weten zij de luisteraars ervan te overtuigen waarom een kleine maatregel als een warme (kerst)trui best een impactvolle maatregel kan zijn. Een temperatuur van twee graden minder bespaart namelijk maar liefst 500 euro per jaar en ‘dat is net zoveel als tweeduizend croissantjes bij de Jumbo’. Daar kunnen de leerlingen zich wel iets bij voorstellen, en de docent ook bij wie de croissantjesvondst vandaan kwam. 'We moesten vandaag heel vroeg op om vanuit Leeuwarden hier te zijn, maar volgend jaar zijn we er gewoon weer', zegt de docent Nederlands die minstens zo trots is als Jasmin en Roan zelf op het binnenhalen van de roem.
Vanwege de gekozen cookie-instellingen kunnen we deze video hier niet tonen.
Bekijk de video op de oorspronkelijke website of