Minder CO2 en toch economische groei: is dat mogelijk?
De angst voor een nadelig effect op de economie weerhoudt veel landen ervan hun CO2-uitstoot te verminderen. Maar gaan die twee dan echt niet samen? Milieuwetenschapper Ranran Wang en haar collega’s onderzochten de relatie tussen economische groei en CO2-uitstoot in 73 landen van 1970 tot 2016. Wang: ‘We zagen ook manieren waarop landen hun CO2-uitstoot verminderden, vooral ten tijde van economische groei.’
‘Er is flink wat onenigheid over de relatie tussen CO2-uitstoot en economische groei,’ legt Wang uit. ‘Ook waren we benieuwd naar succesverhalen.’ De onderzoekers besloten daarom een model te vullen met maar liefst 46 jaar aan gegevens van 73 landen. Deze gegevens bestonden uit nationale uitstoot en feiten over de economische ontwikkeling en energiesystemen van de landen.
5 mechanismes voor minder CO2
Volgens het model gaat de totale CO2-uitstoot omhoog als de economie groeit. ‘Zoals we al vermoedden,’ aldus Wang. ‘We zagen echter ook vijf mechanismen die de CO2-uitstoot juist verminderden: Afstappen van fossiele brandstoffen, overschakelen op elektriciteit, toename in productiviteit, deïndustrialisatie en de geleidelijke stijging van de wintertemperatuur (zie kader). Het interessante is dat deze mechanismen juist in periodes van economische groei een grotere rol speelden. In totaal drongen ze de toename in CO2-uitstoot terug met 22 petagram.’
Wat en hoe? De vijf mechanismen toegelicht
- Afstappen van fossiele brandstoffen: Geen energie meer uit fossiele brandstof, maar energie uit duurzame bronnen, zoals wind-, zonne- en kernenergie. Ook overschakelen van olie en kolen op aardgas (fuel switchting) leidt tot minder CO2-uitstoot.
- Elektrificatie: het vervangen van technologieën die werken op fossiele brandstof door technologieën op elektriciteit. Bijvoorbeeld een gasoven vervangen door een warmtepomp. Elektrificatie verbetert de energie-efficiëntie, waardoor het energieverbruik daalt.
- Verhoging van de economische productiviteit: De productiviteit is een maatstaf voor hoe efficiënt grondstoffen (productie-input) worden omgezet in gewenste producten of energie (output). Als er minder input van materialen en energie nodig is voor dezelfde output, betekent dat meestal minder CO2-uitstoot.
- Deïndustrialisatie: als een land zich minder toespitst op industrie, en meer op landbouw en het leveren van diensten, stoot het minder CO2 uit. De laatste twee sectoren zijn doorgaans namelijk minder koolstofintensief dan de industrie. Nota bene: Als een land zelf minder produceert, verplaatst de productie vaak naar andere landen en leidt dit tot meer handel. Wetenschappers zijn het nog niet eens over wat dit betekent voor de uitstoot van CO2.
- Opwarming van de winter: Warmere winters als gevolg van klimaatverandering leiden tot minder stoken en dus ook tot minder energieverbruik en uitstoot.
'Hogere productiviteit is goed voor de economie, maar ook voor het terugdringen van onze uitstoot.'
Hogere productiviteit steutel tot beperken CO2
In ontwikkelingslanden speelde vooral een toename in economische productiviteit een belangrijke rol bij het terugdringen van de CO2-uitstoot. ‘Deze productiviteit werd al langer gezien als fundamentele motor voor economische groei,’ zegt Valentina Assevona, assistent-professor bij de Universiteit van Pennsylvanaia. ‘Nu blijkt uit onze bevindingen dat het ook een belangrijke rol speelt bij het terugdringen van de CO2-uitstoot. Het verklaart ongeveer 47 procent van de totale uitstootvermindering die ontwikkelingslanden in de jaren 2000 hebben bereikt.’
In ontwikkelde landen speelde het afstappen van fossiele brandstoffen een dominante rol. Sinds de jaren ’70 hebben deze landen meer en meer ingezet op duurzame, koolstofarme energie.
Groei mag niet berusten op koolstof
De onderzoekers denken dat hun bevindingen kunnen helpen bij het onderbouwen van robuuste strategieën voor het verder inperken van de CO2-uitstoot. Edgar Hertwich, hoogleraar aan de Norweigan University of Science and Technology: ‘Ons onderzoek benadrukt dat effect van overheidsbeleid op de economie wel degelijk relevant is voor het klimaat. Dat is iets wat nu nog vaak niet wordt onderkend.’
‘Zolang economische groei gefundeerd is op fossiele energie, zal dat onze uitstoot blijven verhogen.'
‘Zolang economische groei gefundeerd is op fossiele energie, zal dat onze uitstoot blijven verhogen,’ zegt Hertwich. ‘Daar kunnen we dus onze grootste winst boeken. Het is cruciaal dat we eerst afstappen van fossiele brandstoffen en overgaan op elektriciteit. Vooraanstaande Europese landen hebben al laten zien dat dit hand in hand kan gaan met economische groei. Maar we moeten ons nog harder inzetten als we de klimaatdoelstellingen van Parijs willen halen. We hopen dat ons onderzoek daaraan kan bijdragen.’
Wetenschappelijk artikel
Wang, R.; Assenova, V.A. & Hertwich, E.G. Energy system decarbonization and productivity gains reduced the coupling of CO2 emissions and economic growth in 73 countries between 1970 and 2016. One Earth, 2021.
Dit onderzoek is een samenwerking van de Leidse onderzoeker Ranran Wang, Valentina Assevona, assistent-professor aan de Wharton School, University of Pennsylvania, en Edgar Hertwich, internationale leerstoel en professor aan de Norweigan University of Science and Technology.