Net als mensen gapen orang-oetans wanneer ze anderen zien gapen
Voor het eerst is de aanstekelijkheid van gapen nu ook aangetoond in een dier dat voornamelijk alleen leeft en niet zo vaak sociaal is met soortgenoten, namelijk de orang-oetan. Publicatie van een internationale groep van onderzoekers met de Leidse psycholoog Evy van Berlo als hoofdauteur in Nature Scientific Reports.
In mensen en andere groepsdieren die erg sociaal zijn, denk aan honden, wolven, parkieten, chimpansees en bonobo’s is gapen heel erg aanstekelijk. Het zien of horen van een gaap zorgt er voor dat iemand zelf ook gaat gapen, en dit is vooral het geval tussen familieleden en vrienden. De mens en orang-oetan delen een gemeenschappelijke voorouder die zo’n 18 tot 14 miljoen jaar geleden leefde.
Apenheul
Een internationale groep van onderzoekers van de Benemérita Universidad Autónoma de Puebla in Mexico en de Universiteit Leiden en Universiteit Utrecht in Nederland hebben de aanstekelijkheid van gapen onderzocht in orang-oetans van primatenpark Apenheul in Apeldoorn. Onder leiding van Jorg Massen (Universiteit Utrecht) heeft het team orang-oetans geobserveerd die video’s te zien kregen van andere orang-oetans die ofwel aan het gapen waren, ofwel een neutrale expressie hadden. De onderzoekers vonden dat orang-oetans, net als mensen, gevoelig zijn voor het zien van gapen van soortgenoten.
3D orang-oetan Waldo
Cognitief psycholoog Evy van Berlo (Universiteit Leiden) zegt dat het team er niet alleen in geïnteresseerd was of orang-oetans aanstekelijk gapen, maar ook in of dit automatische gedrag beïnvloed wordt door hoe bekend de orang-oetans zijn met de individuen op de videobeelden. Om dit te onderzoeken kregen orang-oetans video’s te zien van groepsgenoten, onbekenden en een 3D orang-oetan genaamd Waldo, gedoneerd aan het team door graphics designer Paul Kolbrink van XYZ-Animation. Naast dat de orang-oetans gingen gapen bij het zien van de video’s, bleken ze vooral gevoelig te zijn voor de video’s van de ‘echte’ orang-oetans, ongeacht of deze van een groepsgenoot of onbekende soortgenoot waren. Een andere interessante bevinding was dat de orang-oetans niet zo gevoelig bleken te zijn voor een gapende Waldo.
Evy van Berlo: 'Alleen door het bestuderen van dit eigenaardige gedrag in veel verschillende diersoorten kunnen we er achter komen waarom aanstekelijkheid van gapen bestaat en of het een specifieke functie heeft.'
Aanstekelijkheid van gapen blijven onderzoeken
De resultaten van de studie zijn recent gepubliceerd in wetenschappelijk vakblad Nature Scientific Reports en laten zien dat de aanstekelijkheid van gapen waarschijnlijk iets is dat álle mensapen vertonen. Ook laten de resultaten zien dat deze aanstekelijkheid niet alleen voor komt bij hele sociale dieren. Volgens het onderzoeksteam is het belangrijk dat wetenschappers de aanstekelijkheid van gapen blijven onderzoeken, met name in meer solitaire dieren zoals panda’s, schildpadden, katachtigen, vossen, evenals in slangen en andere reptielen.
Nature Scientific Reports
Experimental evidence for yawn contagion in orangutans (Pongo pygmaeus)