Veelbelovende proef in Peru: tegelijk klimaatverandering en armoede bestrijden
Wat als we we een CO2-heffing invoeren op koolstofintensieve producten zoals elektriciteit en benzine, en tegelijk huishouden met een laag inkomen compenseren? Hauke Ward en collega’s simuleerden dit scenario voor Peru en kwamen tot een opvallende uitkomst. Hun aanpak gaat niet alleen klimaatverandering tegen, hij leidt ook tot een significante vermindering van het aantal mensen dat in armoede leeft. Publicatie in Energy Policy.
CO2-heffing: voor- en nadelen
Een heffing op koolstofintensieve producten of activiteiten, zoals vliegen, wordt gezien als een van de meest effectieve middelen om de uitstoot van broeikasgassen tegen te gaan. Dit is een cruciale stap in de strijd tegen de opwarming van de aarde. Huishoudens met een laag inkomen worden alleen extra hard geraakt door deze maatregel. Ze geven namelijk in verhouding meer uit aan koolstofintensieve producten en hebben minder middelen om hun koopgedrag te veranderen. Daarom hebben Hauke Ward van het Centrum voor Milieuwetenschappen Leiden en internationale collega’s Daniele Malerba en Anja Gaentzsch een manier onderzocht om klimaatverandering en armoede tegelijkertijd te bestrijden.
Armoede tegengaan
De onderzoekers combineerden hiervoor twee soorten gegevens: economische netwerkgegevens om de koolstofstromen in de productieprocessen te achterhalen en een nationale enquête uit Peru om de koolstofvoetafdruk van Peruaanse huishoudens te schatten.
Als eerste stap simuleerden ze het effect van verschillende tarieven van een CO2-heffing op armoede en inkomensongelijkheid. ‘We hebben berekend hoeveel elk huishouden extra moet uitgeven om hun consumptie op peil te houden,’ zegt Ward. ‘Hiermee konden we individuele huishoudens identificeren die de grootste verminderingen in koopkracht en welvaart hebben.
Als volgende stap simuleerden ze verschillende programma's die de overheid zou kunnen gebruiken om de inkomsten te herverdelen onder huishoudens met een laag inkomen. Ze maakten hierbij gebruik van bestaande programma’s, zoals Juntos, een periodieke contante betaling aan gezinnen in armoede. In het beste scenario zou hun gecombineerde aanpak kunnen leiden tot een vermindering van 17 procent van het aantal mensen dat in armoede leeft.
‘Al bij lagere belastingtarieven laten we zien dat de armoede aanzienlijk kan worden teruggedrongen als de belasting aan de juiste huishoudens wordt herverdeeld,’ zegt Ward. Een belangrijke uitkomst van het onderzoek is dat de uitkomsten voor de armste huishoudens sterk afhankelijk zijn van de combinatie van beide maatregelen.
‘Bovendien hoeven we bij sommige scenario’s niet alle koolstofinkomsten te herinvesteren in huishoudens met een laag inkomen,’ zegt Malerba, die bij het Deutsches Institut für Entwicklungspolitik werkt. Op die manier blijft er belastinggeld over, wat voor andere doeleinden gebruikt kan worden. ’Dat maakt het een effectieve en haalbare aanpak.’
Maatschappelijk draagvlak
Het verminderen van armoede en het bestrijden van klimaatverandering is vanuit een menselijk oogpunt wenselijk. Maar er zijn ook andere redenen, stelt Ward. ‘Als de samenleving een nieuw beleidsplan niet steunt, is een beleidshervorming vaak niet haalbaar. Dit zou landen kunnen verlammen, zoals we onlangs in Brazilië en Ecuador hebben gezien.’ En dat is precies wat de onderzoekers hopen te voorkomen. ‘De maatschappelijke uitkomsten van een CO2-heffing begrijpen en erop anticiperen kan ernstige negatieve effecten of conflicten voorkomen,’ zegt Gaentzsch, een postdoc aan de Universiteit van Bremen. ‘Daarom is het belangrijk om die effecten van tevoren te beoordelen en adequate oplossingen te vinden voor de problemen die daarmee samenhangen.’
Ward is van plan door te gaan met dit soort onderzoek. ‘Ik wil inzicht krijgen in de patronen van vergelijkbare beleidspakketten voor andere relevante ontwikkelingslanden. Op die manier kunnen we individueel haalbare oplossingen bieden voor het wereldwijde klimaatprobleem.’
Publicatie
Daniele Malerba, Anja Gaentzsch & Hauke Ward, Mitigating poverty: The patterns of multiple carbon tax and recycling regimes for Peru, Energy Policy (16 december 2020)
Headerafbeelding: Diego Deslo
Tekst: Bryce Benda