De Gouden Dageraad-uitspraak en de onontkoombare aard van taal
Op 7 oktober veroordeelde een rechtbank in Athene, Griekenland, de leiders van de extreemrechtse Gouden Dageraad-partij voor het besturen van een criminele organisatie. Marina Terkourafi, hoogleraar Sociolinguïstiek, bespreekt de historische uitspraak voor het Leiden International Studies Blog.
De opkomst en ondergang van Gouden Dageraard
Gouden Dageraad werd opgericht in 1983, maar pas in 2010 wist de extreemrechtse politieke beweging een sterke positie te verwerven in zowel het lokale als het nationale politieke veld. Gouden Dageraad staat bekend om haar neonazistische ideologie en een extreemrechtse politieke agenda. In de loop der jaren zijn meerdere partijleden in verband gebracht met een reeks moorden en gewelddadige aanvallen op immigranten en politieke tegenstanders. Nu, na een vijf jaar durend proces, is Gouden Dageraard door de Griekse rechtbank bestempeld als een criminele organisatie, wat de facto een einde brengt aan hun politieke activiteiten. In totaal werden 57 partijleden, inclusief prominente leiders, veroordeeld voor het leiden van of het behoren tot een criminele organisatie.
‘Alleen voor Grieken’
Volgens Terkourafi kan het bestuderen ideologieën over taal helpen verklaren waarom het politieke discours van Gouden Dageraad bij een aantal kiezers aansloeg. Tijdens de achttiende en negentiende eeuw populariseerden Griekse intellectuelen het idee van een sinds the oudheid tot aan de moderne tijd ononderbroken taalkundige continuïteit van de Griekse taal. Gouden Dageraad gebruikte dit idee van taalkundige continuïteit om ideeën over raszuiverheid van de Griekse natie te promoten. Terkourafi: ‘Deze visie op taalkundige continuïteit is een belangrijk onderdeel van de hedendaagse Griekse identiteit. Maar het heeft ook aanleiding gegeven voor een door Gouden Dageraad aangehangen discours over biologisch nationalisme.’
‘Dit discours uit zich in Gouden Dageraad’s strikte opvatting over wie zichzelf “Grieks” mag noemen; namelijk alleen degenen wiens beide ouders Grieks zijn. Gouden Dageraad lanceerde soms buurtinitiatieven die “alleen voor Grieken” beschikbaar waren, zoals gaarkeukens, gezondheidszorg en kinderopvang,’ legt de hoogleraar uit. Andere taalkundige ideologieën die door Gouden Dageraad voor politieke doeleinden werden uitgebuit, zijn onder meer een sterk geloof in de superioriteit van de Griekse taal en een taalintolerantie ten opzichte van andere talen die in Griekenland worden gesproken.
Nationalisme dat geworteld is in onze taal
Terkourafi stelt dat het onontkoombare aard van taal, we kunnen immers niet zonder, betekent dat het vonnis slechts het begin is van het ontwortelen van racisme en neonazisme in Europese samenlevingen. ‘Als nationalisme de woorden die we gebruiken betekenis geeft, heeft men geen andere keuze dan dezelfde termen te gebruiken om zichzelf uit te drukken. Als het Griekse 'banaal nationalisme' is gebaseerd op de taalkundige elementen die Gouden Dageraad in zijn redevoering gebruikte, is het bijna onmogelijk om buiten deze categorieën te spreken of te denken zonder on-Grieks te klinken. We worden hierdoor geconfronteerd met het probleem dat wanneer populistische uitspraken niet langer als “schandalig” worden beschouwd, hetgeen dat overblijft - namelijk de woorden die wij blijven gebruiken - misschien te vertrouwd is om makkelijk te kunnen verwerpen. Het einde van racisme en neonazisme uit Europese samenlevingen vereist daarom een volledige heroverweging en nieuwe conceptualisatie van wat het betekent om in de eenentwintigste eeuw als burger tot een natie te behoren.’