Urgent onderzoek van start met LUF-subsidie
Misleidende grafieken, afkalvende democratie en verzwakkende botten door medicijnen. Met subsidies die het Leids Universiteits Fonds op 12 oktober toekende, gaan onderzoekers aan de slag met deze actuele problemen.
Het LUF verdeelde 375.000 euro over drie projecten die vijftien maanden tot twee jaar duren:
Misleidende grafieken bestrijden met factchecks
De LUF Lustrumsubsidie van 150.000 euro gaat naar hoogleraar wetenschapscommunicatie Ionica Smeets en universitair docent Sanne Willems van de faculteit Wiskunde en Natuurwetenschappen, samen met nepnieuwsonderzoeker Peter Burger van de faculteit Geesteswetenschappen. Zij gaan de strijd aan met grafieken die met opgerekte assen, weggemoffelde data of andere trucs een vertekend beeld geven van de achterliggende data. Zeker in de huidige coronacrisis wemelt het ervan op sociale media, schreven de onderzoekers in hun aanvraag.
Het team gaat onderzoeken hoe je de misinformatie het beste kunt tegengaan: met een betere grafiek of met een duidende tekst. De aanpak: in het eerste experiment krijgen zeshonderd mensen een misleidende grafiek te zien met daarna een uitleg óf een betere grafiek. Daarna moeten ze vertellen wat ze onthouden hebben en wat hun mening is over het onderwerp. Een tweede experiment doen de onderzoekers met mensen die volgens een test niet goed zijn in het interpreteren van grafieken. Zij zijn namelijk het kwetsbaarst voor misleidende grafieken.
De machthebbers in toom houden: van kleine gemeenschappen tot grote staten
De LUF Snouck Hurgronjesubsidie van 150.000 euro gaat naar een team van onderzoekers van drie faculteiten: Honorata Mazepus (Governance and Global Affairs), Wouter Veenendaal (Sociale Wetenschappen) en Anne Heyer (Geesteswetenschappen). Zij gaan voor het eerst de rol van schaalgrootte op het functioneren van controlerende instituties, zoals de media, het parlement en de rechterlijke macht onderzoeken.
In landen als Polen, het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten sturen politieke leiders actief aan op de verzwakking van deze instituties, aldus de onderzoekers. Met hun onderzoeksresulaten willen ze uiteindelijk concrete aanbevelingen opstellen om instituties te versterken en het vertrouwen van burgers in de democratische politiek te vergroten.
De onderzoekers gaan drie deelonderzoeken uitvoeren, waarbij ze onder andere in historische context kijken: vroeger leefden mensen in kleine, niet-statelijke gemeenschappen. In de recentere geschiedenis onderzoeken ze het debat over schaal en instituties in archieven van bijvoorbeeld kranten en partijcongressen. Per deelproject worden verschillende landen met elkaar vergeleken, bijvoorbeeld Nederland, Polen en de VS.
Een gezond skelet ondanks medicijnen met glucocorticoïden
De Praesidium Libertatis Subsidie van 75.000 euro is voor internist-endocrinoloog Liesbeth Winter van het LUMC. Zij denkt op een vrij eenvoudige manier een vervelende bijwerking te kunnen verhelpen van medicijnen tegen reuma, astma en andere ontstekingsziekten. De vele mensen die synthetische glucocorticoïden zoals prednison langdurig gebruiken, krijgen vaak last van botontkalking. Deze stoffen komen ook van nature in het lichaam voor, bijvoorbeeld in de vorm van het stresshormoon cortisol. De hoeveelheid varieert per moment en vertoont een dag-nachtritme.
Winter ontdekte dat de botontkalking bij het medicijngebruik niet alleen wordt veroorzaakt door de hoge dosis, maar ook door verstoring van het natuurlijke dag-nachtritme dat glucocorticoïden normaal in het lichaam volgen. Met de subsidie gaat ze in proefdiermodellen onderzoeken of ze door dit dag-nachtritme minder te verstoren, het ontstekingsremmende effect van deze medicijnen kan behouden zonder dat de negatieve effecten op botten optreden.
Het LUF
Het Leids Universiteits Fonds financiert met steun van alumni en andere schenkers onderzoek op het gebied van gezondheid, veiligheid, duurzaamheid en andere maatschappelijke thema’s. De LUF Lustrumsubsidie werd dit jaar al voor een deel in maart toegekend: LUMC-hoogleraar moleculaire virologie Eric Snijder kreeg toen 125.000 euro voor zijn onderzoek naar de behandeling en preventie van infecties met het coronavirus.
Tekst: Rianne Lindhout