Black lives matter: waarom het Amerikaanse protest in Nederland resoneert
De directe aanleiding was de dood van George Floyd door politiegeweld, maar de Black Lives Matter-betogingen in de Verenigde Staten en hier in Nederland gaan over veel meer dan dat. We vroegen Karwan Fatah-Black, historicus op het gebied van de Nederlandse slavernijgeschiedenis, naar zijn analyse. ‘We gaan gemakkelijker de straat op voor iets over zee dan tegen Zwarte Piet.’
‘De betogingen zijn een voortzetting van de sociale strijd die al sinds de slavernij wordt gevoerd door de Afro-Atlantische diaspora – de mensen wiens voorouders slachtoffer waren van de trans-Atlantische mensenhandel. Zij voeren een lange strijd om de daarbij horende stigmatisering van zich af te schudden,’ zegt Karwan Fatah-Black. Er zijn in de samenlevingen in al deze gebieden na de slavernij twee problemen ontstaan, die nog altijd bestaan. ‘Allereerst is er een blanke politieke identiteit geconstrueerd. Deze houdt in dat witte mensen het geloof krijgen aangepraat dat zij een lotsverbondenheid hebben, en dat zij de dragers van beschaving en vooruitgang zijn.’
Benadeelde positie
Een tweede probleem ziet Fatah-Black in de benadeelde positie waar nazaten van slaven en iedereen die raciaal met hen geassocieerd wordt, al generaties lang in zitten. Zij hebben nog altijd beperkte toegang tot goed onderwijs, gezondheidszorg, huisvesting en sociale zekerheid, zo concluderen de Verenigde Naties. ‘In de huidige strijd zijn het deze twee problemen die worden aangekaart, met leuzen over wit privilege en Black lives matter.’
Nederlandse protesten
In de Verenigde Staten gaan dagelijks duizenden mensen de straat op, en niet alleen in Minneapolis waar George Floyd door politiegeweld werd gedood. Maar ook in Nederland waren er de afgelopen dagen grootschalige demonstraties in Amsterdam, Den Haag, Groningen en Rotterdam. ‘De beweging in de VS raakt bij verschillende groepen hier in Nederland een gevoelige snaar,’ zegt de historicus. ‘Het lot en de strijd van zwarte Amerikanen heeft al heel lang een bijzondere plek in de harten van de Afro-Atlantische diaspora.’
"De twee kanten van racialisering, de witte zelfoverschatting en de zwarte benadeling, bestaan ook in Nederland"
Racisme indirect bespreken
Daarnaast leven we in Nederland – en Europa – nog altijd erg mee met alles wat in de Verenigde Staten gebeurt. ‘Van links tot rechts: voor elke politieke kleur blijft de VS een referentiepunt als het gaat om het streven naar vrijheid en gelijkheid. De Martin Luther King-quotes van Kamerleden waren niet te tellen de afgelopen dagen.’ Daarnaast inspireert de kracht van het Amerikaanse protest volgens Fatah-Black. ‘En het is makkelijker om het gesprek over racisme indirect te voeren. We gaan gemakkelijker de straat op voor iets over zee dan tegen Zwarte Piet.’
Ook in Nederland een tweedeling
Er zijn zeker ook parallellen te zien tussen de situatie in de Verenigde Staten en in Nederland. ‘Net als in de VS is er zelden een strafrechtelijke vervolging na politiegeweld. En nieuwe wetgeving dreigt dat bovendien nog moeilijker te maken.’ Toch is dat niet waar het bij de Nederlandse betogingen over gaat, zegt de historicus. ‘De twee kanten van racialisering, de witte zelfoverschatting en de zwarte benadeling, bestaan ook hier. En als je ziet hoe jong de demonstranten zijn, kun je concluderen dat de huidige volwassen generatie, de millennials, dit probleem niet hebben kunnen oplossen. De volgende generatie is erbij gekomen en wakkert het vuur verder aan. Zij leggen zich niet meer bij de situatie neer.’
Redactie: Marieke Epping