LION in lockdown
Al bijna een maand zitten we in een intelligente lockdown, wat het experimenteel onderzoek behoorlijk lastig, zo niet onmogelijk maakt. Toch gaat het werk door, vertellen vijf natuurkundigen.
Tjerk Oosterkamp
'Ik ben bhv'er en daardoor regelmatig op het lab, omdat de mensen die noodzakelijk werk doen niet alleen op een verdieping mogen zijn. Dat geeft me ook de gelegenheid om hier en daar eens een sample te laden of een kabeltje om te zetten.'
De groep van Oosterkamp werkt met verschillende typen ultramicroscopen, waarin samples bij ultralage temperaturen worden onderzocht. Oosterkamp: 'Als het sample eenmaal geladen is, kun je dat op afstand bedienen, dus dan kun je wel een paar weken vooruit.' Een groot deel van het oplossen van problemen en instellen van de apparatuur kan ook op afstand gebeuren. 'Vaak gaat het om geklooi met drivers, of bijvoorbeeld de volgorde waarin je software opstart.'
Oosterkamps studenten en promovendi zitten wel huis. 'Sommigen kunnen aan de slag met het schrijven van papers of hun proefschrift. Maar anderen, die net begonnen zijn, hebben nog niet genoeg data om uit te werken. Die kan je natuurlijk een literatuurstudie laten doen. Dat is mooi, maar je leert toch echt vooral van zelf prutsen aan de apparatuur en dingen aan het werk krijgen.
Volgens de huidige regels is er geen toegang tot de gebouwen, alleen voor het in stand houden van vitale functies en cruciaal onderzoek. Dat raakt veel onderzoekers en in een aantal gevallen ook promovendi die bijna klaar zijn. 'Dus ik hoop dat er, als dit langer gaat duren, iets geregeld kan worden. We hebben ruime meethallen, het moet straks toch mogelijk zijn om met tien meter onderlinge afstand een deel van het werk wat alleen in het lab kan gebeuren te laten doorgaan.'
Alessandra Silvestri
'Ik heb het zwaar, moet ik zeggen. We hebben twee kinderen van drie en zeven en vooral school is heel lastig. Dan krijgen we weer een lange mail van school met opdrachten. Het is wel goed voor ons Nederlands, haha!'
Silvestri's partner is Luca Giomi, ook theoretisch natuurkundige, en zit dus in hetzelfde schuitje. Silvestri: 'We hebben de tijd opgedeeld: hij werkt van 's ochtends vroeg tot een uur 's middags, ik van een tot vijf. En de volgende dag wisselen we om.' Het theoretisch onderzoek zelf kan wel gewoon doorgaan: 'Mijn promovendi zitten thuis, maar we hebben virtuele groepmeetings, dat gaat eigenlijk best goed.'
Een bijzonder geval is wel de Italiaanse masterstudente die vlak voor de lockdown in Nederland aankwam, en die Silvestri nog maar twee keer ontmoette. 'Zij kan natuurlijk ook niet zomaar terug naar Italië en doet gewoon mee in de groep.'
Naast het onderzoek is er ook nog het vak Quantumveldentheorie dat Silvestri voor het eerst geeft. 'Een pittig vak, zeker online, omdat je veel vergelijkingen moet uitwerken en dat is toch het fijnst op een schoolbord.'
Sense Jan van der Molen
'Het gaat wel thuis, al worden de kinderen 's middags wel steeds onrustiger.' Het onderzoek, met Lage Energie Elektronenmicroscopen (LEEM), ligt wel helemaal stil. 'Wij moeten echt bij het apparaat staan en ik heb ook geen reden kunnen vinden waarom wij cruciale experimenten zouden hebben. Dus we kunnen niets doen, zo simpel is het.'
Van der Molen hoopt dat de regels aangepast worden per discipline. 'Ik snap dat je bijvoorbeeld als chemicus niet aan het werk kunt als je zij aan zij aan de zuurkasten staat, maar in onze meethal is veel meer ruimte, daar zou je toch ook rekening mee moeten houden.'
Wel ligt er voorlopig nog genoeg data om uit te werken, en zitten een stuk of vijf artikelen in de pen, 'in verschillende stadia van voltooiing'. Een nieuwe weg die de groep was ingeslagen, het toepassen van nieuwe beeldverwerkingstechnieken, komt nu goed van pas.
'We hebben nu een samenwerking met wiskunde, met bachelorstudenten die kijken naar het verhogen van resolutie met drizzling.' Dat is een uit de astronomie afkomstige techniek die erop neerkomt dat verschillende beelden, met een onderlinge verschuiving kleiner dan een een pixel, slim gecombineerd worden om een hogere resolutie te bereiken.
Maar, ook al is er voorlopig genoeg te doen, toch moet je accepteren dat de productiviteit lager is, zegt Van der Molen. 'Mensen moeten wennen aan de nieuwe situatie.'
John van Noort
'Alles went', zegt John van Noort. Hij houdt met zijn groep dagelijkse een meeting. 'Die meeting gaat over het onderzoek, maar ook wel over andere dingen, zoals praktische of sociale dingen. Ik heb het idee dat studenten daar ook baat bij hebben.'
Veel van de studenten en promovendi kunnen aan de slag met schrijven. 'Gelukkig, want het werk ligt helemaal stil. Wij werken met DNA en eiwitten, en als dat uit de koelkast komt, bederft het. Meestal doen we een dag metingen, en aan de hand daarvan bepaal je de volgende dag wat je dan doet, dat gaat nu dus niet.'
Wat wel kan, is het simuleren van experimenten, bijvoorbeeld de opnamen met een fluorescentiemicroscoop. Ook data-analyse krijgt nu meer aandacht: bij een onderzoeksproject wordt DNA uitgelezen door het door een klein gaatje te trekken, een nanopore, wat een wisselend elektrisch signaal oplevert. 'Dat is heel ruizige data, dus die data-analysers zijn we nu in detail aan het bekijken.' Ook projecten die anders nooit bovenaan het prioriteitenlijstje komen te staan, gebeuren nu eindelijk: 'We zijn bijvoorbeeld een Gitlab-server voor onze code aan het opzetten.'
Wolfgang Löffler
Löffler kan als bhv'er af en toe wel bij het lab om zaken aan te zetten, maar in de praktijk is experimenten inzetten maar heel beperkt mogelijk. Wel is er voorlopig genoeg te doen, zegt Löffler: literatuuronderzoek, papers schrijven, nieuwe projecten bedenken, aanvragen schrijven, of dingen uitzoeken.
Speciale aandacht krijgen gedetailleerde simulaties: 'Een van de dingen waar we ons op storten is het numeriek uitvoeren van onze experimenten: je simuleert de data die je experiment oplevert, met alle onvolkomenheden van de apparatuur, zoals dark photon counts - ten onrechte gedetecteerde lichtdeeltjes. Met die kunstmatig gegenereerde meetgegevens kun je je experiment al heel veel beter begrijpen.'
Ook de Löffler-groep heeft dagelijkse online meetings. 'Mensen hebben andere dingen aan hun hoofd, dat is begrijpelijk. Studenten maken zich zorgen om familie en vrienden, ik vind dat we ook steun moeten bieden.'