Succesvolle pilot inclusieve lessenserie over zwarte gaten
Hoe betrek je alle basisschoolleerlingen bij een onderwerp als sterrenkunde? Onderzoekers van de Universiteit Leiden werken mee aan de ontwikkeling van een inclusieve lessenserie over zwarte gaten. In het najaar van 2019 probeerden twee basisscholen in ‘krachtwijken’ het lesmateriaal uit. Het resultaat: missie geslaagd.
65 leerlingen uit groep 7 op twee scholen maakten het afgelopen jaar tussen de herfst- en kerstvakantie hun eigen ‘reis naar een zwart gat’. Met het lesmateriaal onder dezelfde naam leren kinderen in zes lessen wat zwarte gaten zijn, welke beroepen een rol spelen bij een ruimtemissie, en welke talenten zijzelf bezitten. Het lesmateriaal is ontwikkeld in het kader van de Nationale Wetenschapsagenda op basis van co-creatiesessies tussen betrokkenen van de Universiteit Leiden, de Universiteit van Amsterdam, Nikhef, ECHO (Expertise Centrum Diversiteitsbeleid), VHTO (Landelijk expertisebureau meisjes/vrouwen en bèta/techniek) en andere experts op het gebied van bètaonderwijs en wetenschapscommunicatie. Het doel van de lessenserie is om groepen kinderen te betrekken die zich niet aangesproken voelen tot bèta en techniek.
Aanhaken op diversiteit
Vooral meisjes en kinderen met een migratieachtergrond zien zichzelf niet vaak gerepresenteerd in de wereld van bètawetenschappen en techniek. Deze eerste pilot van de lessenserie werd uitgevoerd op twee scholen in de Randstad in wijken met een hoge verwachte onderwijsachterstand. De klassen waren gemengd en divers, met kinderen van verschillende achtergronden en culturen. Betrokken onderzoeker Tessa Vossen van Science Communication & Society en Astronomy & Society van de Universiteit Leiden legt uit hoe het lesmateriaal aanhaakt op deze diversiteit: ‘Dat doen we bijvoorbeeld door video’s met diverse beroepsbeoefenaars te laten zien: vrouwen en mannen van verschillende achtergronden. Zij vertellen in de video’s over hun werk, maar ook over hun jeugd, hobby’s en talenten. Aan de video’s zijn ontwerpprojecten gekoppeld, zoals het ontwerpen van een ruimtepak dat rekening houdt met verandering in zwaartekracht.’
-
Leerlingen bespreken elkaars ontwerpen (foto: Simone Both) -
Demonstratie van een ruimtevoertuig (foto: Simone Both) -
Leerlingen stellen vragen aan beroepsbeoefenaars in ruimtevaart en sterrenkunde (foto: Simone Both) -
Party raket (foto: Tessa Vossen) -
Demonstratie van de party raket (foto: Simone Both) -
Astronaut met zacht gouden ruimtepak (foto: Simone Both) -
Leerlingen bootsen de aantrekkingskracht van een zwart gat na (foto: Tessa Vossen)
Zacht gouden ruimtepak
Als afsluiting van de lessenserie laten de leerlingen in een tentoonstelling zien wat ze hebben gemaakt en gedaan. De ouders waren uitgenodigd om te komen kijken naar de resultaten. Een groepje leerlingen heeft een zacht gouden ruimtepak gemaakt: ‘Het goud houdt de ruimtestraling tegen en het is van zachte stof zodat het lekker zit.’ Andere groepjes hebben een gedicht gemaakt of voeren een toneelstukje op. Ook zijn er beroepsbeoefenaars uit de ruimtevaart en sterrenkunde aanwezig aan wie leerlingen vragen kunnen stellen. De ouders en klasgenoten lopen door de tentoonstelling terwijl leerlingen over hun ontwerpen vertellen. ‘Heel erg leuk om te zien wat onze dochters hebben gemaakt’, vinden twee ouders, ‘ik vind het heel goed dat ze zoveel leren over raketten en de ruimte. Ik zei al: misschien word je later zelf astronaut. Ze heeft het er thuis ook veel over gehad.’
Ontwerpen en experimenteren
Ook de betrokken leerkrachten zijn enthousiast over de lessen: ‘Het lesmateriaal zet de leerlingen diep aan het nadenken en creëert bewustwording. Ze hebben het er veel over, en ze vragen door. Het “ruimtepaadje” in hun hersenen is aangelegd.’ De leerlingen vonden de ontwerp-opdrachten het leukst, ook al ‘was het soms wel stressen, want we wisten nog niet hoe het ging worden’. Zowel de leerlingen als de leerkrachten waren erg positief over de experimenten in het lesmateriaal. Leerling: ‘Het is echt anders dan andere lessen, zoals taal en rekenen.’ Leerkracht: ‘Misschien kunnen we dit wel vaker doen!’
Header en afbeeldingen in de fotoserie met dank aan fotograaf Simone Both en onderzoeker Tessa Vossen.
Meedoen? Scholen kunnen zich nu aanmelden!
Het lesmateriaal wordt verder ontwikkeld op basis van de ervaringen in de pilot. Geïnteresseerde basisscholen kunnen zich aanmelden voor hun eigen ‘Reis naar een zwart gat’ in het voorjaar van 2020.
Aan deelname is een kleine onderzoekscomponent verbonden, waarbij leerlingen voorafgaand en na het volgen van de lessen een vragenlijst invullen.
Heeft u interesse om mee te doen of wilt u meer informatie? Neem dan contact op met projectwetenschappers Tessa Vossen en Alice Schut via schut@strw.leidenuniv.nl.