Tracers die tumoren laten oplichten helpen chirurgen
Betere en minder ingrijpende operaties, waarbij de kans minimaal is dat er tumorcellen achterblijven of een zenuw beschadigd raakt. Dat is het doel van de beeldvormingstechnieken die ontwikkeld worden door een interdisciplinaire onderzoeksgroep aan het LUMC. Om deze technieken breed beschikbaar te maken voor patiënten werken ze samen met medische bedrijven.
Dit is een artikel in een serie over samenwerkingsverbanden en maatschappelijke impact.
Als bij een patiënt een tumor weggehaald moet worden, dan krijgt hij of zij een scan op de afdeling radiologie om de precieze locatie van de tumor zichtbaar te maken. Vaak wordt gebruik gemaakt van een contrastvloeistof om de tumor te onderscheiden. Maar die scan is enkel te bekijken op de computer; tijdens de operatie heeft de chirurg daar niet veel aan. ‘Zodra de chirurg aan het opereren is, ziet hij niet zoals op de scan een duidelijk verschil tussen gezond weefsel en tumor’, vertelt onderzoeker Fijs van Leeuwen van het LUMC. ‘Ons gezamenlijk doel is dat de chirurg meer ziet, bijvoorbeeld doordat tumorcellen oplichten.’
Zieke cellen zichtbaar maken
Het LUMC focust sinds 2006 op verschillende beeldvormingstechnologieën die bij operaties zijn in te zetten, zogeheten image guided surgery. Een daarvan is het gebruik van tracers die aan tumoren binden. Deze tracers kunnen radioactief, fluorescent of een combinatie daarvan zijn waardoor ze duidelijk herkenbaar zijn in het lichaam. ‘De ingespoten tracers binden aan de kwaadaardige cellen, maar uit de rest van het lichaam verdwijnen ze, waardoor de zieke plekken voor de chirurg duidelijker zichtbaar worden’, vertelt LUMC-chirurg Alexander Vahrmeijer. De technieken worden vooral gebruikt bij het verwijderen van tumoren. ‘Daarbij is het namelijk belangrijk dat er geen enkele tumorcel achterblijft, anders kan de ziekte terugkeren’, vertelt Van Leeuwen. ‘Maar er zijn ook andere toepassingen, zoals het detecteren van bacteriële infecties op protheses of het laten oplichten van zenuwen die tijdens operaties niet beschadigd mogen raken.’
Vaak is het signaal van de tracers niet te zien met het blote oog. Er zijn speciale detectietechnieken voor nodig, bijvoorbeeld een camera die fluorescentie kan detecteren gecombineerd met een normale filmcamera. Daarmee heeft de chirurg in de operatiekamer live beeld van het weefsel waarin hij of zij opereert, en waar in dat weefsel de tracers zitten. Vahrmeijer: ‘Sommige van deze technieken hebben we de afgelopen jaren ontwikkeld met bedrijven zoals Quest Medical Imaging of Karl Storz Endoscope’
Google Maps voor de operatie
Een tweede beeldgeleide chirurgietechniek maakt gebruik van augmented en/of virtual reality. Hierbij kunnen radiologische scans over de patiënt geprojecteerd worden tijdens de operatie. Zo ontstaat eigenlijk een soort Google Maps voor waar de tumor zit. De techniek slaat een brug tussen radiologische beeldvorming voor de operatie en chirurgische beeldvorming in de operatiekamer. Ook voor dit onderzoek werken de LUMC-ers samen met verschillende industriële partners. Hun bevindingen hebben ook buiten de oncologie meerwaarde, bijvoorbeeld in de orthopedie en neurochirurgie.
Routinezorg
Er zijn inmiddels met de industrie een aantal technieken ontwikkeld die worden toegepast in de klinische zorg. Dit varieert van door het LUMC ontwikkelde tracers die commercieel beschikbaar zijn, tot detectietechnieken zoals camera’s die wereldwijd worden verkocht voor beeldgeleide chirurgie.
‘In het LUMC en andere centra gebruiken we tegenwoordig al routinematig fluorescente tracers bij operaties van leveruitzaaiingen van dikkedarmkanker, en bij schildwachtklierprocedures bij hoofd-halstumoren,’ vertelt Vahrmeijer. ‘Maar de meeste beeldgeleide technieken zijn nog geen routinezorg. Die worden enkel nog in onderzoeksverband toegepast bij patiënten.’ Van Leeuwen vult aan: ‘Door samen te werken met marktleiders in chirurgische technieken kunnen we zorgen dat men wereldwijd van ons onderzoek profiteert. Dat is voor mij een drijfveer samen te werken met de industrie.’
Foto boven: Fijs van Leeuwen (l) en Alexander Vahrmeijer bij een van de camera's die zij voor beeldgeleide chirurgie ontwikkelen samen met de industrie. (beeld: LUMC)
Hoe fluorescente tracers de chirurg helpen een tumor te verwijderen
Vanwege de gekozen cookie-instellingen kunnen we deze video hier niet tonen.
Bekijk de video op de oorspronkelijke website of