Kinderkanker opsporen met bacteriën
Ariane Briegel wil bacteriën inzetten om vroegtijdig kanker te detecteren. Samen met postdoc Alise Muok ontwikkelt ze een methode om de urine van patiënten snel en goedkoop te kunnen testen op de aanwezigheid van verdachte moleculen. Ze ontvangen hiervoor een beurs van ongeveer 150.000 euro van KWF Kankerbestrijding.
Urinetest voor kanker
Briegel en Muok ontwikkelen een opspoormethode voor neuroblastoom, een vorm van kanker die vooral jonge kinderen treft. Het gaat om een speciaal apparaat dat de aanwezigheid van bepaalde verdachte moleculen aantoont in urine. ‘Dit zijn afbraakproducten van het stresshormoon noradrenaline,’ vertelt Briegel. ‘Deze zogeheten chemische markers – moleculen die de aanwezigheid van bepaalde ziektes kunnen verklikken - zijn in verhoogde mate aanwezig in de urine van iemand met kanker.’ Momenteel gebeuren dergelijke urinetests in het laboratorium, maar deze procedure is kostbaar, ingewikkeld en tijdrovend. De nieuwe methode moet snel uitsluitsel geven, en is daarmee geschikt voor screening van kinderen die symptomen vertonen én om het effect van de behandeling bij patiënten te volgen.
Zwemmende bacteriën
Om de chemische markers op te sporen, wil Briegel E. coli-bacteriën inzetten. ‘Deze bacterie heeft een speciale neus die de chemische markers detecteert’, legt ze uit. ‘Als de bacterie markers waarneemt, kan hij zijn bewegingsapparaat inzetten om ernaartoe te zwemmen. Precies dit bijzondere gedrag willen we gebruiken voor onze opsporingsmethode! Door de bacteriën fluorescerend te maken, kunnen we precies volgen wat ze doen. Hierdoor kunnen we zien of ze dus chemische markers vinden. Op die manier kan het apparaat snel bepalen of de patiënt wel of geen kanker heeft.’
'We willen het fascinerende gedrag van bacteriën gebruiken om ziektes als kanker op te sporen.'
Nuttig gedrag
‘Zowel Muok als ikzelf zijn gefascineerd door het gedrag van bacteriën. Het is heel interessant dat deze kleine organismen het vermogen hebben hun omgeving waar te nemen en zelf hun beweeglijkheid te controleren.’ Maar buiten hun grote interesse voor het gedrag van bacteriën, waren beide onderzoekers ook op zoek naar een manier om hun kennis in te zetten voor praktische problemen. Briegel: ‘Daarom hebben we gekeken hoe we dit gedrag kunnen inzetten als hulpmiddel om ziektes als kanker op te sporen.’ Met het bedrag van KWF Kankerbestrijding zullen Briegel en Muok testen of de nieuwe methode realiseerbaar is.
Omslagfoto: Fluorescerende bacteriën verzamelen zich rondom chemische markers. Foto: Ariane Briegel
KWF Kankerbestrijding kent ruim 34 miljoen euro toe aan 57 nieuwe kankeronderzoeksprojecten. De projecten beslaan de gehele breedte van kankerbestrijding: van vroege opsporing van kanker tot chirurgische innovaties en van korte vooronderzoeken tot grootschalige landelijke samenwerkingsverbanden. De toegekende onderzoeken gaan in 2020 van start. Fred Falkenburg, directeur KWF Kankerbestrijding: ‘Veel dank gaat uit naar onze donateurs en vrijwilligers. Dankzij hen kunnen wij op deze schaal investeren in kankeronderzoek en bijdragen aan betere vooruitzichten voor kankerpatiënten.’