Nascholingsdag filosofie: ‘Het goede leven en de vrije markt’
Op 15 november 2019 vond de nascholingsdag filosofie van het Interfacultair Centrum voor Lerarenopleiding, Onderwijsontwikkeling en Nascholing (ICLON) plaats, over het examenthema filosofie voor vwo in 2020-2023: het goede leven en de vrije markt. Dirk Oosthoek, vakdidacticus filosofie, opent de dag met een introductie op het thema.
Hebzucht
In zijn openingslezing benadert Jeroen Linssen (Radboud Universiteit Nijmegen) kritisch het fenomeen vrije markt vanuit het begrip hebzucht. De kernvraag van zijn betoog luidt: ‘Hoe kon de zucht naar geld en bezit veranderen van een hoofdzonde in een passie die de mensheid en de samenleving vooruit zou helpen? En brengt de vrije markt het goede leven wel dichterbij of juist niet?'
Met verschillende voorbeelden uit de geschiedenis illustreert Linssen hebzucht door de jaren heen. Hij neemt hiervoor al een vroeg voorbeeld met het mythologische verhaal over koning Midas, die wenste dat alles wat hij aanraakte veranderde in goud. Maar doordat ook zijn eten en zelfs zijn eigen dochter veranderde in goud, zie je dat dit mateloze verlangen naar rijkdom zijn keerzijde heeft en je leven kan ruïneren. Het modernere voorbeeld uit de filmwereld, The wolf of Wall Street, laat dit ook zien.
Maar er is een onderstroom waar hebzucht niet alleen slecht is, maar tot weldaden kan leiden. Antonio Lochi stelt in 1420 al dat als je hebzucht weghaalt de wereld als een plumpudding in elkaar zakt. We hebben hebzucht nodig voor bloei en groei. De Duitse socioloog Max Weber laat bovendien zien dat de meest intense gelovigheid en het najagen van geld samen kunnen gaan.
Workshops
Bij de workshops is aandacht voor verschillende thema’s binnen het examenonderwerp. Die aandacht concentreert zich op filosofen als Locke, Kant, Kierkegaard en Nussbaum. Er worden vakdidactische workshops gehouden waarin concrete lesideeën worden uitgewerkt en gedemonstreerd.
De nascholingsdag staat hiermee in het teken van verrijking van vakinhoudelijke kennis rond het examenthema en vakdidactische vaardigheden.
Rutger Claassen
In de slotlezing betoogt Rutger Claassen (Universiteit Utrecht) dat de werkelijke bron van economische onvrijheid niet ‘de markt’ is, maar de constructies van ‘private eigendom’ en ‘bedrijfsmatig handelen’ die daarmee verbonden zijn geraakt.
Tekst: Louise de la Motte
Foto's: Arend Jan Hermsen
