Twee Leidse astronomen bekroond met prestigieuze IAU PhD Prize
Twee Leidse astronomen mogen de prestigieuze IAU PhD Prize in ontvangst nemen. Zowel Jorryt Matthee als Niels Ligterink vielen in de prijzen. Wetenschappelijk directeur Huub Röttgering: ‘Dat dit jaar twee van onze promovendi een IAU prijs krijgen voor het beste proefschrift in hun onderzoeksgebied vervult ons met trots.’
Moleculaire bouwstenen in ruimte-ijs
De Internationale Astronomische Unie (IAU) reikt de IAU promovendi-prijzen elk jaar uit aan de beste promovendi ter wereld in negen verschillende categorieën. Ligterink won in de divisie Faciliteiten, Technologie en Data Science. Bij promotors Linnartz en Van Dishoeck onderzocht hij zowel in het lab als met radiotelescopen hoe en waar moleculen in de ruimte vormen. ‘Zo ontdekte ik dat zich in ruimte-ijs efficiënt bouwstenen van aminozuren en eiwitten kunnen vormen,’ zegt Ligterink. ‘Dit soort bouwstenen bleken ook aanwezig te zijn rond een jonge ster, in het gebied waar planeten kunnen vormen.’ Aminozuren en eiwitten behoren tot de belangrijkste bouwstenen voor het leven. ‘Het kan dus dat deze moleculen ooit bijdroegen aan het ontstaan van leven op de jonge Aarde en nu bijdragen aan het ontstaan van leven op exoplaneten,’ aldus Ligterink.
Het ontstaan van sterrenstelsels
Matthee won in de divisie Sterrenstelsels en Kosmologie. Hij onderzocht de vraag: hoe ontstaan en evolueren sterrenstelsels? Eerder dit jaar won hij hiervoor al de C.J. Koksprijs voor beste proefschrift aan de faculteit Wiskunde en Natuurwetenschappen. Matthee gebruikte observationele data, waarmee hij een zeer helder sterrenstelsel ontdekte op maar liefst 13 miljard lichtjaar afstand. Daarnaast gebruikte hij zware computersimulaties om te achterhalen waarom sterrenstelsels met eenzelfde massa toch zeer uiteenlopende eigenschappen kunnen hebben. Röttgering was destijds naast Joop Schaye, één van Matthee’s promotors. ‘Als promotor was het erg plezierig om met Jorryt samen te werken’, zegt hij. ‘Werkend met computersimulaties en data van grote telescopen en satellieten heeft hij belangrijke resultaten bereikt.’
Trots en gemotiveerd
‘Dat dit jaar twee van onze promovendi een IAU prijs krijgen voor beste proefschrift in hun onderzoeksgebied, vervult ons met trots,’ vervolgt Röttgering. Ligterink: ‘Ik heb vier jaar hard gewerkt aan dit proefschrift, het geeft voldoening op deze manier erkenning te krijgen van de wereldwijde astronomische gemeenschap. Voor mij is deze prijs een bevestiging van het belang van laboratoriumonderzoek naar fundamentele chemische en fysische processen in het heelal, en dit is precies wat nodig is om astronomische waarnemingen te verklaren.’
Matthee is dankbaar. ‘Met name voor de vrijheid en flexibiliteit die ik had dankzij een Huygens fellowship van Universiteit Leiden en de flexibiliteit van mijn begeleiders en hun drang om mij te blijven pushen. Hierdoor was het mogelijk dat de eerste resultaten van mijn onderzoek de richting van mijn vervolgonderzoek in de latere jaren van mijn PhD hebben bepaald. Het was dus niet een "vooraf-bedacht" of super gedetailleerd uitgestippeld plan, maar het ene project volgende vanzelf het andere op.’ Matthee noemt het verder gaaf en eervol om de wereldwijde prijs te winnen. ‘De erkenning is stimulerend en motiverend om met mijn huidige en toekomstige onderzoek (nog) meer grenzen te verleggen.’
IAU promovendi-prijzen
De IAU PhD-prijzen zijn een erkenning voor uitmuntende wetenschappelijke prestaties op het gebied van astronomie voor promovendi van over de hele wereld. In elk van de negen divisies wint diegene die het afgelopen jaar het meest opmerkelijke werk heeft verricht. Naast de negen divisies is er ook nog een overkoepelende prijs: de PhD at-large Prize.
De winnaars ontvangen een aantal prijzen die per divisie verschillend zijn. Ook krijgen ze tickets en accommodatie om de komende IAU bijeenkomst in 2021 in Zuid-Korea bij te wonen. Hier zullen zij de certificaten krijgen uitgereikt. Ten slotte komen alle winnaars automatisch in aanmerking voor de Spring Thesis Award. Meer informatie en andere winnaars via deze link.