Mens en dier: hoe wordt hun relatie gedefinieerd?
Sprekers van over de hele wereld gaven, aan de hand van het centrale thema, ‘Animals: Theory, Practice, and Representation’, een interessante kijk op de relatie tussen mens en dier tijdens de LUCAS Graduate Conference.
Animal studies
Dit jaar draaide de Graduate Conference van het Leiden University Centre for the Arts in Society (LUCAS) om een zeer relevant onderwerp in deze tijd: de studie naar dieren in de breedste zin. Dit onderzoeksgebied, animal studies, krijgt steeds meer aandacht door de toegenomen milieucrises, ecologische thema’s en de morele debatten over exploitatie door menselijke activiteiten. Het doel van de conferentie is om de relaties tussen mensen en dieren te overdenken om te kunnen onderzoeken hoe deze relaties worden gedefinieerd.
Lisanne Wepler, een van de organisatoren, legt uit waarom er voor dit thema is gekozen: ‘Het onderwerp ‘dieren’ is maatschappelijk erg belangrijk en interessant; uiteindelijk raakt het iedereen op de een of andere manier. Het hangt samen met nieuwe ideeën over milieubescherming en eigen consumptiegedrag, en het gaat over onze omgang met onze “medewezens”.’
Tijdens de conferentie in het Rijksmuseum Boerhaave kwam een grote variatie aan onderwerpen aan bod. Door vanuit verschillende hoeken het onderwerp te benaderen, was er een inhoudelijk sterk en tegelijkertijd leerzaam programma voor zowel wetenschappers als voor aanwezige museumbezoekers.
Dieren, onze “medewezens”
De conferentie ging van start met keynote speech ‘The dark side of dairy’ van Dr. Tobias Linné over de schaduwzijde van de zuivelindustrie. Het werkwoord ‘melken’ betekent bijvoorbeeld ‘uitbaten’. En waar melk vaak wordt verbonden met ideeën over puurheid, gezondheid en vrouwelijkheid, bracht Linné aan het licht hoe melk tevens exploitatie (van lichamen) en white superiority symboliseert.
Er volgden presentaties door promovendi over onder andere de band tussen man en hond, overbevissing in Nederland en de kunstmatige ‘wilde’ natuur van de Oostvaardersplassen. Het resulteerde in interessante stof tot nadenken: onder welke omstandigheden kunnen we mens-dier relaties rechtvaardigen als wederzijds kameraadschap of is het slechts een andere vorm van menselijke wreedheid?
Prof.dr. Robert Felfe sprak in zijn keynote speech op de tweede dag over de ruimtes waarin we samenleven met dieren en hoe deze cohabitatie tot stand is gekomen. Aan hand van voorbeelden door de hele kunstgeschiedenis heen – van Italiaanse Renaissance tot hedendaagse fotografie liet hij veel voorbeelden zien, deze verhouding aantonen. De belichaming en symbolisering van dieren, stelt hij, beïnvloedt actief en continue ons begrip over dieren in plaats van wat zij werkelijk zijn.
Agentschap van dieren was dan ook een terugkerend thema: tot in hoeverre kunnen dieren aanspraak maken op hun eigen ruimte? En welke ruimte zijn wij bereid hen te geven? Zijn er andere manieren voor mensen om verhalen te vertellen over en van dieren? Allemaal prikkelende vragen waar de promovendi in hun presentaties een antwoord op zochten. Hun bevindingen zullen worden gebundeld in de Journal of the LUCAS Graduate Conference.
Ruimte voor iedereen
De conferentie werd georganiseerd door PhD-kandidaten van het LUCAS-instituut. Dit jaar werd de conferentie georganiseerd door Zexu Guan, Sophia Hendrikx, Ali Shobeiri, Lisanne Wepler (postdoc), Céline Zaepffel, en Jiyu Zhang. Anderhalf jaar lang werkten zij samen om het evenement in goede banen te leiden. Ze wisten het Museum Boerhaave te enthousiasmeren als partner en gastinstituut en ontvingen een subsidie van The Kremer Collection.
‘Een belangrijk onderdeel van het wetenschappelijke werk is het organiseren van conferenties, schrijven van abstracts en het houden van lezingen. De LUCAS Graduate Conference was voor alle betrokkenen, van organisatoren tot sprekers en panelleiders, een goede en leerzame oefening’, beaamt instituutsmanager Ylva Klaassen.
Gedurende de twee dagen was duidelijk hoe gevarieerd de conferentie was: er kwamen sprekers aan bod met verschillende achtergronden en academische visies. ‘Van de deelnemers hebben we een heel mooi compliment ontvangen,’ aldus Wepler, ‘namelijk dat de sfeer tijdens de conferentie erg aangenaam was. Het was een safe place, waarbij er veel ruimte was voor het stellen van vragen en het uiten van meningen.’
Om de twee jaar organiseren PhD-kandidaten van het Leiden University Centre for the Arts in Society (LUCAS) de Graduate Conference. Er worden vooraanstaande wetenschappers uitgenodigd als keynote sprekers en jonge onderzoekers krijgen een podium om hun ideeën te presenteren en uit te wisselen in een internationale en interdisciplinaire omgeving.
Beeld: Suzé Klok
Tekst: Suzé Klok, Lisanne Wepler, Jiyu Zhang