Van idee tot astronomische ontdekkingen
SRON Nederlands Instituut voor ruimteonderzoek gaat verhuizen. In 2021 zal de Utrechtse vestiging van het instituut zich vestigen in Zuid-Holland. Akira Endo is universitair docent bij de TU Delft, waar hij een geavanceerd instrument bouwt voor astronomisch onderzoek. ‘SRON is de sleutel om een idee uit te bouwen tot een wetenschappelijk top-instrument dat echte astronomische ontdekkingen kan doen!’
Van universum naar chip
‘Bij de TU Delft werk ik al veel samen met mensen van SRON en de Universiteit Leiden’, begint Endo. ‘De samenwerking is de basis van ons onderzoek.’ De Delftse onderzoeker heeft een unieke interdisciplinaire achtergrond. Na zijn promotie in de sterrenkunde aan de universiteit van Tokyo, werkte hij vijf jaar als postdoc aan het Kavli Institute of Nanoscience bij de TU Delft. Aan diezelfde universiteit doet hij momenteel zijn tenure track in bij de Faculteit Elektrotechniek. Hier werkt hij samen met zijn team aan DESHIMA, een instrument om radiogolven met zeer korte golflengte te bestuderen afkomstig uit massieve, ‘stoffige’ sterrenstelsels uit het vroege heelal.
Om zulke extreem zwakke signalen te detecteren, hebben ze een sensor gebouwd die slechts enkele centimeters groot is. Deze zogenaamde supergeleidende spectrometer is geïntegreerd in een chip. ‘Het licht van ver verwijderde sterrenstelsels reist dwars door ons heelal en komt uiteindelijk terecht op onze kleine chip,’ vertelt Endo. ‘Dit is mogelijk door een combinatie van de toonaangevende technologie van de groep van Jochem Baselmans bij SRON en de THz Sensing Group van de TU Delft.’
Samenwerken is essentieel
Het project is ontstaan uit een reeks gesprekken tussen Jochem Baselmans, Teun Klapwijk (TU Delft) en Paul van der Werf (Sterrewacht Leiden) en Endo zelf. ‘In ons project komen astronomie, instrumentatie en vastestoffysica samen’, zegt hij. ‘Het is een mooi resultaat van mensen van drie verschillende instituten die vanaf het allereerste begin al nauw samenwerken.’ Dankzij zijn positieve ervaring kijkt Endo uit naar de verhuizing en het feit dat de ‘gouden driehoek’ van SRON, TU Delft en Leiden hechter wordt. ‘Als SRON naar Zuid-Holland komt, verwacht ik dat de directie interactie tussen vooral jonge astronomen, natuurkundigen en instumentwetenschappers nog veel meer ideeën als DESHIMA zullen voortbrengen. Ideeën die vragen om een interdisciplinaire mindset en omgeving.’ Hierbij is de directe link tussen de geavanceerde technologie uit Delft en de astronomische kennis uit Leiden van groot belang. SRON is de sleutel om van proof-of-concept naar een wetenschapsinstrument te gaan dat daadwerkelijk astronomische ontdekkingen kan doen!’
Opleiding van interdisciplinaire wetenschappers
Hoewel het de zaken een stuk gemakkelijker maakt, is het volgens Endo niet genoeg om samen op dezelfde campus te zijn. ‘Ik denk dat het succes van de verhuizing sterk afhangt van de opleiding van jongen mensen’, zegt hij. ‘ We weten allemaal dat enkel het plaatsen van verschillende experts in hetzelfde gebouw onvoldoende is om interdisciplinair onderzoek te stimuleren. Naast experts in elk vakgebied heb je mensen nodig die de rol van katalysator spelen en die de methodologie van beide werelden begrijpen. Endo doceert daarom momenteel de MSc-cursus ‘THz astronomische instrumentatie’ aan de Faculteit Elektrotechniek in Delft, samen met Baselmans en Jian Rong Gao (SRON/TU Delft). ‘Maar ook de Leidse masterspecialisatie Astronomy and Instrumentation en de Casimier Research School zijn uitstekende initiatieven om te krachten van Leiden en Delft te bundelen. De komst van SRON naar Zuid-Holland brengt studenten in direct contact met de laatste ontwikkelingen in de ruimtevaarttechnologie. We moeten astronomie, instrumentwetenschap en techniek op een natuurlijke manier integreren in een samenhangend onderwijsprogramma dat studenten stimuleert om actief en zonder grenzen te leren.’
