Lokale maatschappelijke uitdagingen oplossen met wetenschap
Wetenschap, technologie en innovatie naar plekken brengen die normaliter geen toegang hebben tot deze vakgebieden. Dat is het doel van de eerste Open Science Hub in Portugal, opgericht in 2017 in samenwerking met de Universiteit Leiden. De hub wordt geleid door assistent professor in sterrekunde en wetenschapscommunicatie Pedro Russo. Omdat het onderdeel is van het Europese Horizon 2020 project SciShops.eu, bezochten enkele partners waaronder het Citizen Science Lab van Universiteit Leiden de hub in februari 2019.
Afgelegen gemeenschapen
'We delen en co-creëren kennis en expertise met afgelegen gemeenschappen zodat ook zij hiervan kunnen profiteren,' legt Maria Vicente, coordinator van de Open Science Hub-Portugal uit. Deze hub ligt in het gebied Barca d’Alva bij de grens van Spanje en Portugal, met slechts twaalf inwoners per vierkante kilometer. 'De gemeenschap heeft minimale toegang tot wetenschap, technologie en innovatie en er is weinig samenwerking tussen scholen, banen, gemeenschappen en families. Ook is er weinig innovatie en ondernemersschap en zijn er veel jonge mensen die het gebied verlaten, zonder terug te komen,' vertelt Vicente. Maar een lage populatiedichtheid heeft ook een voordeel, benadrukt ze: Direct contact hebben met mensen is makkelijker.'
Actief in scholen
'Onze strategie is om altijd te focussen op een wereldwijde uitdaging die ook lokaal relevant is. Jaarlijks selecteren we een thema en organiseren we activiteiten en een tentoonstelling rondom dit thema bij de hub. Momenteel is dit klimaatverandering,' zegt Vicente. Maar naast het werken binnen en rondom de hub, zijn Vicente en haar team ook actief in scholen. 'In scholen hebben we een meer bottom-up aanpak waarbij leerlingen over lokale uitdagingen kunnen nadenken en bedenken wat belangrijk is voor hen.' Dit heeft geleid tot twee themas waar de leerlingen nu aan werken: het welzijn van dieren en tienerzwangerschappen. 'Dus afgelopen week organiseerden we een sessie met lokale stakeholders voor het onderwerp dierenwelzijn, met onder meer natuurbeschermers, de lokale dierenarts en een jager.'
Open scholen
Het betrekken van en delen met de gemeenschap en andere projecten is belangrijk voor het team. Door een zogenaamde open scholen strategie te volgen, organiseren ze ook buiten de school activiteiten rondom de onderwerpen die door de leerlingen zijn gekozen. Zo is er elke maand een programma rondom één van de onderwerpen waarvoor een spreker deelneemt aan enkele activiteiten. 'De spreker zal een activiteit op school doen, er zal een carrièrelunch zijn waarbij tieners kunnen lunchen met de spreker en praten over hun expertise en carrière. Ook zal er een wetenschapscafé zijn voor de gemeenschap en een buitenactiviteit.' Deze buitenactiviteiten kunnen één van de citizen science projecten zijn waar de hub bij betrokken is, gericht op bijvoorbeeld invasieve planten of de biodiversiteit van insecten.
'Universiteit Leiden heeft onze projecten erg verbeterd'
De hub is een samenwerking tussen Universiteit Leiden en de gemeente Figueira de Castelo Rodrigo. De burgemeester, Paulo Langrouva is enthousiast over de hub omdat het voor de gemeente een hechte relatie mogelijk maakt met de gemeenschap en enkele van hun problemen kan oplossen. Hij kijkt ernaar uit om samen te werken met andere projecten binnen het Europese project SciShops.eu en het Citizen Science Lab van de Universiteit Leiden. 'Samenwerken met de Universiteit Leiden heeft onze projecten erg verbeterd en hoe meer open dit project is, hoe meer mensen kunnen profiteren.'
Headerfoto (GIX): Team van de Open Science Hub-Portugal met de bezoekende partners van het SciShops.eu project en de burgemeester.
Het Citizen Science Lab is een broedplaats en hub voor innovatieve Citizen Science projecten die de maatschappij met wetenschap verbindt door de co-creatie van onderzoek. Het Lab wordt gecoördineerd door de Sterrewacht en de afdeling Science Communication & Society van de Universiteit Leiden. Het wordt mede-gefinancierd door de Horizon 2020 projecten SciShops.eu en EU.Citizen-Science van de Europese Unie.