Lang zullen we leven
De Universiteit Leiden wordt dit jaar 444 jaar, en is nog altijd springlevend. Maar hoe worden wij mensen gezond oud? Hanno Pijl is in het LUMC de grootmeester van de Leefstijlgeneeskunde. Hij legt uit wat we allemaal kunnen winnen als we verstandig (maar vreugdevol) leven.
Wat is precies leefstijlgeneeskunde?
'Leefstijlgeneeskunde is het aanpassen van leefgewoonten ten behoeve van de bestrijding van een ziekte. Daarbij speelt voeding een rol, maar ook fysieke activiteit, slaap, stress, roken, soms toxines. Merendeels dingen die mensen zélf kunnen controleren. We hebben het dan over curatieve zorg, dus niet over preventie, wij werken met zieke mensen. Diabetes type 2 is het schoolvoorbeeld van een ziekte die met meer bewegen en gezonder eten te behandelen en zelfs te genezen is.'
'Deze tak van medische wetenschap heeft enorm de wind in de rug. Begin juli is het Nederlands Innovatiecetrum voor Leefstijlgeneeskunde (NILG) opgericht, een samenwerkingsproject van TNO en het LUMC. Daar was meteen enorme belangstelling voor uit binnen- en buitenland. Ik heb mensen die zich aanbieden om hier vrijwillig te komen werken, patiënten zijn geïnteresseerd, maar ook de overheid, verzekeraars, farmaceutische bedrijven.'
Waarom krijgt leefstijl nu zoveel aandacht?
'Dat is een goede vraag. We weten al tientallen jaren dat leefstijl van essentieel belang is voor alle niet-overdraagbare chronische aandoeningen. Denk aan hartziekten, diabetes type 2, kanker. Maar het denken in de geneeskunde was heel lang nog dat van de 19de eeuw. Het kwam erop neer: bij een infectieziekte krijg je pillen, de ongelukken behandelt de chirurg. Blijkbaar kost het heel veel tijd voor we als artsen zijn gaan beseffen dat medicijnen bij ziekten als hart- en vaatziekten, diabetes en alzheimer niet de kern aanpakken. Bij zulke ziektes kan de oorsprong liggen in iemands leefstijl.'
Leefstijl hangt voor veel mensen samen met kwaliteit van leven. Die willen hun gebakje op een feestje en drankje in het weekend. Willen mensen wel horen dat ze daarmee moeten minderen of stoppen?
'Niet allemaal. Veel patiënten komen binnen, gaan zitten en zeggen: dokter, los het maar op. Zolang ze dat blijven denken, is er een groot probleem. Tegelijk krijg ik steeds meer van patiënten te horen dat ze van de pillen af willen. Dat hoorde je twintig jaar geleden nooit. De tijd is er rijp voor dat we mensen zelf verantwoordelijkheid geven voor de behandeling van hun ziekte. Gezonde voeding krijgt ook veel meer aandacht.'
Gezond eten heeft niet zo’n feestelijk imago. Hoe overtuigt u mensen om gezonder te eten?
Je kunt eigenlijk veel lekkerder gezond eten dan ongezond. Als je de puf kan vinden om de gezonde keus te maken, ontdek je hoe lekker dat kan zijn. Al kost het wel meer moeite, en soms ook meer geld. En ik heb nóg een verkoopargument: patiënten die het hebben opgepakt, gaan zich bijna zonder uitzondering veel beter voelen. Maar het is moeilijk, mensen moeten hun weerstand overwinnen.
Zijn er manieren om mensen te helpen om de gezondere keus te maken?
'Zeker, we ontwikkelen van alles. Een programma waarbij we bij diabetespatiënten een half jaar lang continu hun glucose meten. Ondertussen brengen we in kaart welke aspecten van hun leven tot pieken in de suiker leiden. Zo komen we tot individuele leefpatroonadviezen.'
'We gaan ook in een huisartsenpraktijk in de Stevenshof, in onze eigen poli en in het Haga ziekenhuis een programma implementeren waarin we holistisch naar patiënten kijken. Niet alleen naar biologische, ook naar socio-economische factoren, spirituele zelfs, en naar gedrag. Patiënten moeten hun voeding en slaap monitoren. Dat gaat in een tool die TNO heeft ontwikkeld, waar via de computer een advies uitkomt over wat voor interventies handig zouden zijn.'
Zo’n holistische aanpak ontmoet in het ziekenhuis vast veel scepsis?
'Jarenlang werden we beschouwd als balancerend op het randje van kwakzalverij. Dat is totaal niet meer zo. Als ik nu ergens met mijn verhaal kom, zijn de meeste mensen enthousiast. Zelfs de chirurgen en de cardiologen, de hardcore jongens. Iedereen weet ook dat de Raad van Bestuur hier volop achter staat. We móéten patiënten meer zelf laten doen, ook om de zorgkosten onder controle krijgen.'
Moet behalve de zorg en de patiënt niet ook de maatschappij veranderen? Ageert u ook tegen roltrappen en fastfood?
'Het gezonder maken van de omgeving is zeker gewenst. Het is alleen niet waar de NILG zich op richt, wij doen het zorggedeelte. Maar ik zeg altijd: als we alles aan de zorg overlaten, strijden we een verloren strijd. Al die verleidingen waar we aan blootstaan, het is te moeilijk voor veel mensen. Er moet een beweging in de maatschappij ontstaan die daar een rem op zet.'
Mogen we van u wel een feestje vieren?
'Natuurlijk, af en toe cheaten is niet zo erg. Ik ben zelf ook niet helemaal zonder zonde. Maar ik let heel erg op mijn eten. Ik eet bijna alles vers, vooral onbewerkt voedsel, ik fiets naar mijn werk en probeer veel te bewegen. '
Dit artikel verscheen eerder in ons alumnimagazine Leidraad, editie winter 2018-2019
Tekst: Job de Kruiff
Foto: Erik Buis