Duidelijkheid van fiscale wetgeving schiet tekort
Hoeveel mag ik nou precies als hypotheekrente in mindering brengen volgens de wet? Of die alimentatie, hoeveel mag ik daarvan aftrekken van de belasting? Veel burgers worstelen met vragen over de toepassing van fiscale wetgeving. Roberto van den Heuvel onderzocht op welke wijze fiscale wetgeving burgers duidelijkheid behoort te bieden en verdedigt zijn proefschrift op 29 november.
'In de samenleving wordt veel geklaagd over de toepassing van fiscale regels in alledaagse situaties', licht Van den Heuvel de keuze voor het onderwerp van zijn promotieonderzoek toe. Veel mensen vinden wetgeving onduidelijk en dat is volgens de onderzoeker een zorgelijke situatie. 'Wetgeving vormt immers de ruggengraat van een rechtsstaat. Bovendien worden burgers, maar ook ondernemingen, geacht wetgeving te kennen en juist toe te passen. Van de overheid mag dan op zijn minst worden verwacht wettelijke regels zodanig te formuleren dat burgers weten waaraan ze toe zijn.'
De taak van de overheid om wettelijke regels begrijpelijk te formuleren is terug te voeren op de eis van duidelijkheid. Van den Heuvel bracht in kaart hoe de overheid deze eis van duidelijkheid heeft uitgewerkt. 'Deze uitwerking zien we met name terug in de zogenoemde Aanwijzingen voor de regelgeving. Dit document geeft wetgevingsjuristen voorschriften die zij in acht behoren te nemen bij het opstellen van wetgeving.' Vervolgens onderzocht Van den Heuvel hoe de eis van duidelijkheid is ingevuld in onder meer de rechtsliteratuur en de rechtspraak. Zo komt de onderzoeker tot een reeks van voorwaarden waaraan fiscale wetgeving moet voldoen om in overeenstemming te zijn met de eis van duidelijkheid.
Aandacht vereist
De uitkomst van het onderzoek noopt tot nadere actie: de Aanwijzingen voor de regelgeving bevatten namelijk te weinig voorschriften met het oog op het bieden van voldoende houvast voor burgers bij het achterhalen van het doel, de strekking en de werking van wettelijke regelingen. 'Het gebrek aan dergelijke voorschriften is met name voor fiscale wetgeving zorgwekkend', betoogt Van den Heuvel. 'Burgers willen immers bij voorbaat weten wat de fiscale gevolgen zijn van door hen voorgenomen activiteiten.'
De onderzoeker doet in zijn proefschrift een voorstel tot aanvulling van de huidige Aanwijzingen voor de regelgeving. Daarbij stelt hij dat de voorwaarden die aan fiscale wetgeving moeten worden gesteld op het punt van duidelijkheid kunnen worden onderverdeeld in een viertal categorieën: voorwaarden omtrent de formulering van normstellingen, voorwaarden omtrent de opbouw van het wettelijk stelsel, voorwaarden omtrent de hoedanigheid van belastingplichtigen en voorwaarden omtrent de toelichting op wettelijke regelingen.
'Ik hoop dat mijn onderzoek van toegevoegde waarde is voor die instanties die zich bezighouden met de beoordeling van fiscale wetgeving op het punt van duidelijkheid', zegt Van den Heuvel. 'Daarbij denk ik onder meer aan de Raad van State, het parlement en de rechterlijke macht.'
Promotor prof. dr. mr. A.O. Lubbers over het onderzoek van Roberto van den Heuvel:
'Ook belastingwetgeving dient eenvoudig, duidelijk en toegankelijk te zijn. In de praktijk is belastingwetgeving in vele gevallen te complex. Bij de totstandkoming van belastingwetgeving moet beter worden beoordeeld of de wetgeving voldoet aan de eis van eenvoud, duidelijkheid en toegankelijkheid. Voor een nadere invulling van deze termen zullen we inspiratie moeten ontlenen aan de praktijk. Van den Heuvel laat mooi zien hoe deze termen in de praktijk worden ingevuld door onder meer de literatuur, de wetgever, de Raad van State en de rechter. Ik hoop dat we met de resultaten van zijn onderzoek een stap kunnen zetten in het minder complex maken van belastingwetgeving.'
Tekst: Floris van den Driesche
Mail de redactie