De balans zoeken in een veranderende wereld én universiteit
De wereld om ons heen verandert. Wat betekent dat voor de toekomst van Europa, op dit woelige wereldtoneel? En wat betekent het voor ons onderwijs, en voor de verwachtingen die de Universiteit Leiden van haar studenten heeft? Die vragen stonden centraal tijdens de opening van het academisch jaar 2018-2019, op maandag 3 september.
De Leidse Pieterskerk was goed gevuld met hoogleraren en gasten, maar ook flink veel studenten: eerstejaars van de verenigingen Augustinus en Quintus én de vele studenten in besturen van studie- en studentenverenigingen. Zij liepen in het traditionele studentencortège de kerk in, en gaven daarmee het startsein voor de ceremonie.
Generatiekloof?
Jaap de Hoop Scheffer moest volmondig erkennen dat zijn generatie de wereld niet best achterlaat voor de volgende. De hoogleraar International Relations and Practice of Diplomacy en voormalig secretaris-generaal van de NAVO deed dat in een tweegesprek met Imane Maghrani, Leids alumna World Politics and Global Justice en nu als Education Executive werkzaam bij Prince’s Trust in Londen. Zij was De Hoop Scheffers student-assistent. Een baby boomer tegenover een millennial, over het onderwerp Europese gemeenschap. ‘Millennials zouden niet hard werken, verwend zijn en niet politiek betrokken’, zei Maghrani. Ze legde uit dat de nieuwe generatie de zware druk voelt van alle problemen die op haar af komen. Maar dat er geen politieke betrokkenheid zou zijn is niet waar. Alleen herkennen millennials zich niet in de traditionele politiek, bedreven door gemiddeld 45-jarige mannen in grijze pakken. ‘De nieuwe generatie is op grote schaal politiek en maatschappelijk actief, maar gebruikt daarvoor de nieuwe media.’
Elkaar spreken
De Hoop Scheffer vergeleek de EU met een makkelijke stoel die lekker zit en waar je niet naar om hoeft te kijken. Een schromelijke onderschatting, zegt hij nu. ‘We hebben de EU als te vanzelfsprekend beschouwd. We kennen nu grote problemen als migratie en het klimaat, en onze normen en waarden ten aanzien van mensenrechten, democratie en de rechtsstaat staan onder druk. Niet alleen omdat grote mogendheden als China, Rusland en helaas nu ook de VS er minder aan hechten, maar ook binnen de EU, denk aan de Hongaarse president Orbán. ‘En ja, we hebben te weinig gedaan om de EU te beschermen. De opeenvolgende generaties zien elkaar wel maar spreken elkaar te weinig. Dat moet veranderen!’
Vaardigheden trainen
De wereld om ons heen verandert, dat ziet ook vicerector Hester Bijl. ‘De studenten die nu bij ons studeren, zullen in de toekomst hun bijdrage leveren aan deze veranderende wereld.’ Dat levert uitdagingen op voor het onderwijs. ‘Als je nu solliciteert, gaat het veel meer om wat je kunt, in plaats van om wat je weet.’ Daarom worden Leidse studenten goed getraind in vaardigheden: academische vaardigheden als kritisch denken, zelf onderzoek doen, probleemoplossend vermogen ontwikkelen, maar ook 21st century skills als leiderschap en ondernemerschap. ‘Al heb ik het idee dat qua digitale vaardigheden de studenten ons als docenten meer leren dan wij hen!’ lacht Bijl.
Ondersteuning bij studiestress
Bijl moedigt studenten wel aan om naast de smartphone toch ook nog genoeg boeken te blijven lezen. En om zich hun hele studietijd breed te oriënteren op de arbeidsmarkt. ‘Ja, we vragen veel van jullie,’ richt Bijl zich tot de aanwezige studenten. ‘En we hebben aandacht voor de hoge druk die jullie ervaren.’ Ze wees de studenten op de studentpsychologen, de vele trainingen en workshops, en de recent opgerichte taskforce Studentenwelzijn. ‘Ieder van jullie krijgt op enig moment te maken met tegenslag. Maar uiteindelijk vindt ook ieder van jullie zijn of haar weg, en zul je op een mooie dag je bul ondertekenen,’ stelt Bijl hen gerust.
LUS Onderwijsprijs
Hierna was het aan Ghislaine Voogd, voorzitter van het Leids Universitair Studentenplatform, om de LUS Onderwijsprijs uit te reiken. De drie genomineerden, bestuurskundige Maarja Beerkens, wiskundige Robbert-Jan Kooman en celbioloog Roeland Dirks waren aanwezig in de zaal. Hoewel dat nog niet vanzelfsprekend was, aldus Voogd: ‘Ze dachten dat onze e-mail een spambericht was. Volgend jaar moeten we de mail misschien niet beginnen met: Gefeliciteerd, u maakt kans op 25.000 euro!’ Na rake typeringen van ieders kwaliteiten hield ze het publiek niet langer in spanning: Roeland Dirks is de winnaar van de LUS Onderwijsprijs. Behalve aan zijn zeer inspirerende colleges dankte Dirks zijn uitverkiezing ook aan zijn goede voorstel voorwat hij met de prijs zou doen: een digitale practicumomgeving inrichten voor zijn studenten. Een heel efficiënt, kostenbesparend en milieuvriendelijk idee, zo prees Voogd. Dirks was aangenaam verrast dat hij als winnaar uit de bus kwam. ‘Ik dank mijn studenten voor deze eer, en ze kunnen gerust zijn: ik zal nu niet op mijn lauweren gaan rusten, maar mij blijven inzetten voor beter onderwijs.’
Cathprijs voor kinderproject over het universum
Astronoom Pedro Russo ontving de K.J. Cathprijs, bestaande uit een certificaat en een geldbedrag van 2.500 euro. Russo werkt bij zowel de Sterrewacht als de afdeling wetenschapscommunicatie van de faculteit Wiskunde en Natuurwetenschappen. Hij ontving de prijs voor de inspirerende manier waarop hij wetenschappelijke kennis ontsluit voor een breed publiek. Dat doet hij in het bijzonder als projectmanager van het Universe Awareness-programma, een wereldwijd educatief programma voor kinderen. Dit programma inspireert kinderen door de wonderen van het universum te tonen en zo hun interesse in wetenschap aan te wakkeren. ‘Het inspireren van kinderen voor de exacte vakken is geen extraatje, dat is iets dat moet,’ aldus Russo. ‘En deze prijs is daar een bevestiging van.’ Het programma is een initiatief van de Leidse hoogleraar Astronomie George Miley. Russo, uiteraard zeer blij met de prijs, benadrukte dan ook dat deze prijs gezien moet worden als een teamprestatie.
Een Nederlandse universiteit
In zijn slotwoord drukt rector magnificus Carel Stolker de aanwezigen op het hart dat de Universiteit Leiden een Nederlandse universiteit is, ongeacht de taal van het onderwijs. ‘De burgers verwachten terecht van ons dat wij hun toekomstige leraren, artsen en advocaten opleiden. Én dat ons onderzoek hun leefomgeving verbetert.’ Deze verwachtingen, gecombineerd met onder meer het toenemende aantal studenten, zorgt voor werkdruk bij onze docenten. De Vereniging van Universiteiten wil financieel scherper aan de wind varen, om zo de werkdruk in balans te krijgen. Stolker denkt daarnaast dat een belangrijke oplossing kan liggen in het aanpassen van het systeem, en de cultuur binnen de universiteit. Hij refereerde aan de nieuwe integriteitscode die oproept om een open, inclusieve academische wereld te creëren, waar mensen elkaar durven en kunnen aanspreken. ‘We moeten van ik naar wij,’ aldus Stolker. ‘Daarnaast ben ik trots dat wij ons als eerste Nederlandse universiteit aansluiten bij het Healthy Universities initiatief.’
Universiteit in balans
Werkdruk is ook een belangrijk thema onder studenten. De aankondiging van Minister Van Engelshoven van Onderwijs dat het Bindend Studie Advies (BSA) omlaag moet naar 40 studiepunten is volgens Stolker een verkeerde boodschap aan de studenten. ‘Het eerste studiejaar vraagt vooral extra oplettendheid en discipline in de afweging tussen studie, studentenleven en bijbanen,’ zo richtte hij zich tot hen. ‘Zorg daarin voor de balans. Werkdruk hebben jullie in belangrijke mate zelf in de hand.’ Voor het nieuwe jaar drukt hij zowel de studenten als de docenten op het hart: ‘Ga een mooi jaar tegemoet, en let een beetje op elkaar.’
444 jaar Universiteit Leiden vieren
Als laatste refereerde Stolker nog aan de oprichting van de universiteit, in 1575, in dezelfde Pieterskerk. De komende dies natalis viert de universiteit dus haar 444e verjaardag. ‘En die 444 jaar moeten we natuurlijk vieren! Dat doen we met extra aandacht voor onze maatschappelijke opdracht, voor onze stedelijke wortels in Leiden en Den Haag, en voor al die mensen die onze internationaal georiënteerde universiteit niet van binnen kennen.’
Foto's: Monique Shaw
Mail de redactie
Bekijk de opname
Vanwege de gekozen cookie-instellingen kunnen we deze video hier niet tonen.
Bekijk de video op de oorspronkelijke website of