‘Favoriete Mexicaanse presidentskandidaat lijkt op Trump’
De Mexicanen gaan op 1 juli naar de stembus om een nieuwe president te kiezen. Wie er ook wint, het zal weinig veranderen aan de diepe politieke crisis waarin het land verkeert. Dat zegt José Carlos G. Aguiar, universitair docent Latijns-Amerikastudies.
Een spiraal van drugs- en politiek geweld, corruptie, straffeloosheid en marginalisatie van de inheemse bevolking. Het zijn maar enkele van de vele crises waar het land Mexico vandaag te dag mee te kampen heeft. Het ondermijnt langzamerhand alle pijlers waarop een liberale democratie is gebouwd: de rechtstaat, de burgerrechten en de veiligheid en gelijkheid van alle inwoners.
President uit eenpartijstaat
De presidentsverkiezingen van 1 juli zullen daar weinig aan veranderen, vermoedt José Carlos G. Aguiar. Vermoedelijk zal de linkse Andrés Manuel López Obrador winnen. Maar, zegt Aguiar, in feite doet het er niet toe wie wint. ‘Een wijziging van de politieke kleur is niet voldoende om Mexico uit deze diepe crisis te halen. Democratie heeft ook te maken met de manier waarop je met macht omgaat, met cultuur dus. In Mexico is die cultuur simpelweg nog niet aanwezig.’
Neem Obrador. Hij verkoopt zichzelf weliswaar als ‘outsider’ en ‘man van het volk’, maar is in feite een beroepspoliticus die al decennialang op het pluche zit. Al in 1976 werd hij lid van de Partido Revolucionario Institucional (PRI), de partij die Mexico tot 2000 regeerde als een eenpartijstaat. Aguiar: ‘En hij is zeker niet de enige. Vrijwel iedere politicus die een kans maakt op het presidentschap heeft carrière gemaakt in de tijd dat Mexico nog geen democratie was.’
Traditionele genezeres als laatste hoop
Even was er hoop. Sinds kort mogen namelijk ook onafhankelijke kandidaten meedoen aan de Mexicaanse verkiezingen. En dus deed María de Jesús Patricio een gooi naar het presidentschap, een traditionele genezeres die nota bene uit de gemarginaliseerde inheemse bevolking afkomstig is. In een ambitieus programma wilde ‘Marichuy’ gewone Mexicanen vragen wat er moet gebeuren om het land ‘te genezen’. Want niemand twijfelt er meer aan dat Mexico ziek is.
‘Ze was de enige die een ander politiek model voorstond, weg van de oude politici die zo verweven zijn met de corruptie en het oude regime,’ zegt Aguiar. ‘Maar het was natuurlijk te mooi om waar te zijn. Een onafhankelijke kandidaat moet 860 duizend handtekeningen ophalen, en in iedere deelstaat moet minimaal twee procent van de kiesgerechtigden zich achter de kandidaat scharen. Dat is een onmogelijke opgave voor een echte onafhankelijke buitenstander. Met deze technische regels beschermt het politieke bastion zich tegen kandidaten van buiten. Zo blijft het systeem op slot.’
Dieper de crisis in met ‘Mexicaanse Trump’
Of Obrador Mexico uit de crisis kan halen is de vraag, denk Aguiar. De beroepspoliticus deed al tweemaal eerder een gooi naar het presidentschap, maar zal nu gaan winnen dankzij een uitgesproken populistisch verkiezingsprogramma. Zo wil hij Mexico uit NAFTA halen, het vrijhandelsverdrag met de Verenigde Staten. Daarin lijkt hij opvallend veel op de president van de Grote Boze Noorderbuur: Donald Trump. ‘En beiden lijken ook op elkaar wegens hun populistische agenda’s, die bijna niet zijn uit te voeren. Het zal het gebrekkige vertrouwen in de politiek alleen maar verder schaden.’
Het typeert volgens Aguiar een nieuwe fase in de internationale betrekkingen. ‘Ik heb zelf in de jaren 90 meegelopen in de demonstraties om Mexico te democratiseren. Het gaf ons het geloof in vrije verkiezingen. Maar inmiddels is daar weinig van over. We doen niet eens meer alsof we het beste met het land voorhebben.’ Wel heeft Aguiar goede hoop dat een volgende generatie de huidige werking van het politieke systeem niet langer accepteert.