Bacteriën bevriezen en fotograferen
Hoe weet een bacterie waar er voedsel is in zijn omgeving? En hoe beweegt die bacterie vervolgens naar dat voedsel toe? Hoogleraar Ultrastructuurbiologie Ariane Briegel nam het publiek mee op een microscopische reis tijdens haar lezing ‘Zooming in on bacterial behaviour’ voor het Natuurwetenschappelijk Gezelschap Leiden (NGL) op 19 april.
Driehonderd jaar stilstand
Nadat NGL-voorzitter Mathieu Noteborn de bijeenkomst officieel opent met zijn houten hamer, begint Briegel haar lezing met plaatjes van bacteriën. Althans: tekeningen van hoe kinderen en mensen uit de ICT-sector denken dat een bacterie eruitziet. Zij illustreert hiermee dat sinds Antoni van Leeuwenhoek zo’n driehonderd jaar geleden ontdekte hoe een bacterie eruitziet, wij eigenlijk niet veel verder zijn gekomen. Maar, zegt Briegel, met behulp van hightech apparatuur komt daar nu verandering in.
De neus van een bacterie
Briegel vervolgt met uitleg over haar onderzoek en het belang daarvan. Ze onderzoekt hoe bacteriën hun omgeving kunnen waarnemen. Zo zijn bacteriën in staat glucose te ‘ruiken’ met bepaalde receptoren en daar vervolgens naar toe te bewegen. Hoe dit proces precies werkt in een bacterie, streeft ze te ontrafelen. Uiteindelijk kunnen deze inzichten helpen om infectieziekten beter te begrijpen en wellicht te voorkomen, vertelt Briegel.
IJskoude bacteriën
Briegel legt uit dat het ontzettend moeilijk is om de eencellige bacteriën in detail en drie-dimensioneel in beeld te brengen. Met een relatief nieuwe methode – cryo-elektronentomografie met de start-of-the-art elektronenmicrosopie van NeCEN – is dat ineens wel mogelijk. Door de bacteriën extreem snel in te vriezen, kristalliseert het water in de cel niet. Hierdoor blijft de bacterie helemaal intact. Dit kan zelfs met grotere samples, bijvoorbeeld organismes die geïnfecteerd zijn door een bacterie. Door dit sample vervolgens met een ionenstraal in nanoplakjes te snijden, is het mogelijk de structuur van een bacterie in die biologische context vast te leggen en te begrijpen, zegt Briegel.
Scherp publiek
Ondertussen is te merken dat het publiek niet alleen maar gekomen is om achterover te hangen, want ze stellen Briegel scherpe vragen, die ze vakkundig beantwoordt. Uiteindelijk sluit Briegel haar lezing af met het uitspreken van een wens. Ze hoopt haar onderzoek naar een breder publiek te kunnen brengen in Artis Micropia, waar ze al eerder meewerkte aan een tentoonstelling. Om dit mogelijk te maken zoekt ze nog sponsoren.
Geïnteresseerd in andere lezingen van het Natuurwetenschappelijk Gezelschap Leiden? Ga naar de agenda of het archief met verslagen en live streams.