Anna wil nieuwe zonnestelsels wegen
Alle planeten in ons sterrenstelsel draaien in een ecliptisch vlak om de zon. Dat is niet verwonderlijk, want ons zonnestelsel is ontstaan uit een zogeheten protoplanetaire schijf. Promovenda Anna Miotello onderzocht dit soort schijven en hun invloed op de vorming van sterren en planeten. Promotie op 7 maart.
Wat zijn dat precies, protoplanetaire schijven?
‘Dat zijn platte wolken in de ruimte die bestaan uit gas en stof. Ze hebben ongeveer de vorm van een langspeelplaat, maar de manier waarop ze functioneren kun je nog het best vergelijken met het afvoerputje in je gootsteen. De wolk draait rond een centraal punt waarbij ze een alsmaar groeiende babyster voeden. Daaruit kunnen op termijn een ster en planeten ontstaan, zoals dat ook is gebeurd bij ons eigen zonnestelsel. Maar hoe die ster en planeten ontstaan is nog behoorlijk onduidelijk. De meest gehoorde theorie is dat stofdelen en gas aan elkaar plakken en zo uiteindelijk een soort babyplaneten vormen die we planetismalen noemen.’
Wat heeft jouw onderzoek bijgedragen aan de kennis over dit proces?
‘Ik heb geprobeerd een manier te vinden om protoplanetaire schijven te wegen. Als we er vanuit gaan dat protoplanetaire schijven alle ingrediënten hebben om later een sterrenstelsel te vormen, dan moet zo’n schijf minstens evenveel wegen als het eindresultaat. Met andere woorden, een protoplanetaire schijf moet minstens evenveel wegen als ons hele zonnestelsel. Ik heb een model gemaakt om het gewicht van zo’n schijf te berekenen aan de hand van de koolstofmonoxideconcentratie.’
Welke conclusies kun je trekken uit je onderzoek?
‘Ik heb mijn theorie toegepast op de protoplanetaire schijven in het Lupusgebied, een vrij jonge regio in het heelal waar zich op dit moment sterren en planeten vormen. Volgens mijn theorie zouden deze schijven te weinig wegen om planeetsystemen zoals ons eigen zonnestelsel te kunnen vormen. Dat kan niet kloppen. Ik vermoed dus dat we met onze huidige meetmethode niet alle koolstofmonoxide kunnen meten die zich in zo’n schijf bevindt. Mogelijk zit een groot deel van de aanwezige koolstof niet in koolstofmonoxide, maar is deze al opgenomen in kleine planeten of in complexere moleculen die we nog niet kunnen opsporen. Dat is een mooie opdracht voor vervolgonderzoek.’
Waarom vind je de vorming van planeten zo interessant?
‘Ik voel me onderdeel van een heuse revolutie. Tot voor kort wisten we van het bestaan van enkele planeten rond onze eigen zon, maar de ruimte buiten ons eigen zonnestelsel was nog grotendeels onontdekt. Dat is nog steeds het geval, maar inmiddels kunnen we dankzij allerlei nieuwe instrumenten zien dat vrijwel iedere ster wordt vergezeld door enkele planeten. Uiteindelijk zal deze zoektocht ook antwoord geven op fundamentele vragen over ons eigen bestaan. Als we weten hoe planeten ontstaan, weten we ook hoe de aarde er is gekomen. En misschien ontdekken we dan waarom er uitgerekend hier leven mogelijk is.’
Bekijk ook de beeldreportage
Met eigen ogen bekijken hoe zo'n protoplanetaire schijf eruit ziet? Bekijk dan ook deze beeldreportage.