Werkbezoek minister Van Engelshoven in teken van digitalisering onderwijs
Hoe versterkt online leren de kwaliteit van hoger onderwijs en wat belemmert een brede invoering? OCW-minister Ingrid van Engelshoven sprak daarover op de Campus Den Haag met pionierende docenten en studenten van de Universiteit Leiden, Erasmus Universiteit en TU Delft.
De aanleiding voor het bezoek van de minister op 29 januari is het komende Kamerdebat over digitalisering in het onderwijs (zie kader). ‘Ik wil hier horen hoe digitalisering in de praktijk werkt’, zei ze in het Haagse Wijnhavengebouw. ‘Het beeld bestaat vaak dat het niet opschiet. Is dat zo?’ Vice-rector Hester Bijl benadrukte dat digitale hulpmiddelen het onderwijs verrijken, maar ook voor nieuwe dilemma’s zorgen. Dat bleek duidelijk uit de verhalen van de diverse docenten en studenten.
Zwevend onderbeen
Anatomiedocent Beerend Hierck van het LUMC demonstreerde een bijzondere app: met een zogeheten Hololens kunnen studenten samen met hun docent om een zwevend virtueel onderbeen heen lopen die onderliggende lagen toont. Hierck: ‘Geneeskundestudenten worden vaak door middel van boeken nog opgeleid in 2D, maar 3D bereidt hen veel beter voor op de praktijk. Ze kunnen het been zelf laten bewegen en zo op een veilige manier oefenen.’ Van Engelshoven kreeg ook de Hololens op en raakte direct enthousiast toen ze hoorde dat artsen deze app ook zouden kunnen gebruiken als ze met patiënten spreken.
Een leven lang leren
Farshida Zafar, docent aan de Erasmus Universiteit, vertelde over de blended master Rechten die zij ontwikkelde. Deze nieuwe master biedt een mengvorm van online- en offline colleges en leren studenten pleiten in een 'virtual reality oefenrechtbank'. De minister noemde de master voor meerdere doelgroepen interessant: voor mensen met een beperking die moeilijk kunnen reizen en voor mensen uit de beroepspraktijk die willen doorleren. ‘Dit kabinet vindt een leven lang leren belangrijk en dan zijn dit soort online mogelijkheden essentieel.’ Van Engelshoven sprak ook uit eigen ervaring: ze deed zelf een deeltijdstudie Rechten in Leiden en volgde hiervoor drie avonden per week colleges.
Haken en ogen van online studies
Zafar wees ook op de haken en ogen van dit soort gedeeltelijke online studies. Niet alle docenten zijn blij dat hun colleges gefilmd worden en sommige docenten moeten nog digitaal vaardiger worden. Ook de Leidse student Marlou Grobben ging in op de vraag hoe ver digitaal onderwijs moet gaan. ‘Enerzijds is online onderwijs fantastisch voor studenten: zelf bepalen wanneer je colleges volgt en eenvoudiger vakken volgen aan andere universiteiten.’ Maar, zo waarschuwde ze, een overweldigend online aanbod zorgt ook voor keuzestress. En hoe zorgen studenten ervoor dat hun pakket ‘coherent’ blijft?
Sociale contacten blijven belangrijk
Bovendien is een online college onpersoonlijker, aldus Grobben. ‘Veel studenten komen juist naar de universiteit voor de sociale contacten.’ Van Engelhoven benadrukte het sociale belang van onderwijs en dat studenten zeker niet alleen online moeten studeren. ‘Voor alle vakken geldt dat studenten moeten leren communiceren.’
Internationaal online college
Digitalisering betekent ook voortschrijdende internationalisering, zo illustreerde het verhaal van Fieke Miedema. Ze studeert aan de TU Delft en hielp mee met de ontwikkeling van een online college dat wordt aangeboden door haar eigen universiteit én een Spaanse en Australische universiteit. Studenten uit de drie landen leerden online samenwerken maar stuitten ook op culturele verschillen. Door het tijdsverschil was het een hele uitdaging om op precies dezelfde tijd tentamens te plannen. Maar het loont de moeite. ‘De drempel wordt verlaagd om colleges te volgen aan buitenlandse universiteiten en je hoeft niet eens je bed uit te komen.’
Vertrouwen in buitenlandse partners
Marja Verstelle van de Universiteit Leiden ging verder in op de ervaringen met virtual exchange, waarbij studenten online één vak bij een buitenlandse partnerinstelling volgen. Het biedt studenten meer keuze in hun studie. ‘Nu we hier net mee beginnen zijn we selectief in de internationale partners, van wie wij vertrouwen hebben in hun kwaliteitszorgsysteem. De partners kunnen in de huidige opzet daarom uitsluitend online cursussen inbrengen die zij zelf ook aan hun studenten voor EC aanbieden.’ Virtual exchange is volgens Verstelle een van de manieren om het onderwijs te flexibiliseren waar studenten om vragen. ‘Als flexibilisering op die manier doorzet, ligt er wel een uitdaging wat betreft de bekostigingssystematiek. Exchange studenten vallen buiten de bekostiging van OCW, terwijl ze wel tijd van de docent kosten.’
Duurzame investeringen
Annoesjka Cabo, die voor de TU Delft een online wiskunde platform ontwikkelde, merkte op dat de kosten van innovatieve studiematerialen niet volledig aan studenten doorberekend kunnen worden. Ook zijn er nieuwe onderhandelingen met uitgevers nodig zodat studiematerialen zoveel mogelijk via open source aangeboden kunnen worden. Thijs Gillebart, mede oprichter van een start up in didactische software, stelde de vraag hoe universiteiten duurzaam kunnen investeren in digitaal onderwijs. Hij pleitte voor ‘gratis’ downloadbaar onderwijsmateriaal, dat deels verrekend kan worden door het collegegeld iets omhoog te laten gaan. De minister erkende dat er grote nieuwe stappen gemaakt moeten worden en dat ze graag terugkomt om opnieuw hierover van gedachten te wisselen.
Bannerfoto: Thomas Hurkckens van het Centre for Innovation legt de minister het gebruik van de Hololens-app uit. (fotografie Nicole Romijn)
Versnellingsagenda
De Vereniging van Universiteiten, Vereniging Hogescholen en SURF stelden in 2017 samen de zogeheten Versnellingsagenda op. Hierin agenderen ze speerpunten voor het versnellen van onderwijsinnovatie: het verbeteren van aansluiting op de arbeidsmarkt, de flexibilisering van het onderwijs en het slimmer en beter leren met technologie. ICT wordt steeds belangrijker in het dagelijks leven en het onderwijs moet in een versneld tempo hierop anticiperen.
Uitnodiging Kennisbijeenkomst 'Onderwijsinnovatie en ICT'
Ook nieuwsgierig naar de stand van zaken op het gebied van onderwijsinnovatie en ICT? Het Leiden-Delft-Erasmus Centre for Education and Learning organiseert in samenwerking met het ‘Digital learning and innovation team’ van de Erasmus University Medical Center, een kennisbijeenkomst voor docenten en onderwijskundigen. Op deze middag worden inspirerende voorbeelden gepresenteerd van onderwijsinnovaties met ICT. U bent van harte welkom op dinsdag 13 februari 9.30 – 12.30 in het Onderwijscentrum van het Erasmus MC, Wytemaweg 80, 3015 CN Rotterdam. Klik hier voor meer informatie en aanmelding