‘Laat Griekse politici maar eens uitleggen hoe we in de crisis belandden’
In heel Europa moeten politici eerlijker zijn tegenover hun kiezers en confronterende maatregelen durven nemen als die nodig zijn. Dat zei Jeroen Dijsselbloem in de jaarlijkse Europa lezing op 17 januari. In het Academiegebouw blikte hij als net afgetreden voorzitter van de Eurogroep terug op de heftige crisisjaren.
In recente interviews was hij nog niet zo open over zijn schrijversambities, maar in Leiden verklaarde Dijsselbloem, nog maar luttele dagen geleden afgetreden als voorzitter, dat hij zijn memoires gaat schrijven. 'Het is belangrijk om na zo'n periode terug te blikken waarom bepaalde beslissingen zijn genomen. Voor historische, politieke en democratische redenen. En vooral om niet weer in zo'n crisis te raken die voor zulke spanningen heeft gezorgd, in economisch en bovenal sociaal opzicht.'
Meer aandacht voor oorzaken
Om te begrijpen hoe de crisis zo heftig kon zijn, zo stelde Dijsselbloem, moet er meer aandacht komen voor de onderliggende problemen: de torenhoge nationale hypotheekschulden in landen als Nederland en Denemarken en de gigantische staatsschulden van Ierland, Spanje en Griekenland. In deze landen stegen ook de lonen explosief, terwijl de arbeidsproductiviteit slechts gering toenam.
Verkeerde reflexen in Europa
Dijsselbloem hekelde 'de verkeerde reflexen' binnen de lidstaten: ‘Als er problemen zijn krijgt Europa de schuld, maar bij problemen wordt er ook gevraagd of Europa die kan oplossen.’ Over Griekenland zei hij: ‘Laat Griekse politici maar eens uitleggen hoe we in de crisis belandden.’ Vooral de toenmalige Griekse minister van Financiën Varoufakis, die afspraken over een reddingsplan plotseling torpedeerde, kreeg ervan langs. ’Hij heeft alles gedaan om de zaken erger te maken. Voor de economie, de politiek en vooral voor de Grieken zelf.’
Laat investeerders de banken redden
Ook de bankensector in Europa bleek veel te kwetsbaar waardoor de belastingbetalers de banken moesten redden. Dijsselbloem beschouwt het als een van zijn wapenfeiten dat hij deze sector hard heeft aangepakt. De wake-up call kwam toen in 2013 de banken van Cyprus dreigden om te vallen waar veel Russische investeerders hun geld hadden zitten. ‘Waarom zouden Europese belastingbetalers voor hun schade moeten opdraaien?’ Hij lanceerde het plan dat voortaan de rekening vooral gaat naar de private investeerders en de banken zelf voor grotere buffers moeten zorgen.
Politici moeten eerlijker zijn
Bezorgd constateerde Dijsselbloem dat Italiaanse politici in aanloop naar de verkiezingen van dit jaar weer te rooskleurige beloften doen en werkelijke problemen zoals de lage arbeidsproductiviteit niet aanpakken. ‘Politici moeten eerlijker zijn en confronterende maatregelen nemen als die nodig zijn.’ Maar hij besefte goed wat voor prijs daarvoor betaald kan worden en verwees daarbij naar de dramatische verkiezingsuitslag van de PvdA.
Moet er een Europese minister van Financiën komen?
Is het tijd voor een Europese minister van Financiën, een permanente president van de Eurogroep? vroeg een student in de zaal na afloop van de lezing. Dijsselbloem reageerde niet direct enthousiast. 'Onze premier Mark Rutte heeft al eerder opgemerkt dat Europa al genoeg presidenten heeft. Zo'n ministersrol suggereert veel verantwoordelijkheid en macht, maar dat zal niet makkelijk gaan want de lidstaten willen niet verteld worden wat ze moeten doen. Een minister van Financiën die niet is ingebed in een echte Europese regering werkt ook niet goed.’
Impopulaire rol
De afgetreden voorzitter benadrukte wel dat de Europese instellingen en de monetaire unie verder versterkt en hervormd moeten worden en noemde ook de rol van de Europese Commissie: ‘Die moet de bewaker zijn van de Europese afspraken en ervoor zorgen dat lidstaten zich eraan houden. 'Het is een impopulaire rol, maar de commissie moet die wel spelen.'
(LvP, foto's Jeroen Hiemstra)
Het Europa Instituut van de rechtenfaculteit organiseerde voor de zevende keer de Europa lezing waarin kopstukken uit de Europese politiek hun visie geven. Eerdere sprekers (in chronologische volgorde):
• Radosław Sikorski, voormalig minister van Buitenlandse Zaken in Polen;
• Alexander Italianer, Secretaris-Generaal van de Europese Commissie;
• Herman Van Rompuy, voormalig voorzitter van de Europese Raad;
• Petro Poroshenko, president van Oekraïne;
• Jonathan Mance, Lord Justice in het Britse Hooggerechtshof en
• Margrethe Vestager, Eurocommissaris voor Mededinging.
Video
Vanwege de gekozen cookie-instellingen kunnen we deze video hier niet tonen.
Bekijk de video op de oorspronkelijke website of