Archeologen reconstrueren bouwlust oude Grieken
In Mykeens Griekenland verschenen vanaf 1600 v. Chr. zeer veel monumentale bouwwerken zoals grote graftombes. Waarom stopte die bouwlust 400 jaar later abrupt? Archeoloog Ann Brysbaert onderzoekt de mogelijke oorzaken dankzij haar ERC Consolidator Grant.
Hoogtijdagen Mykeense beschaving
Het moet verre van een gezapige tijd zijn geweest voor wie tussen 1600 en 1200 v. Chr. op de Peloponnesos woonde, het grootse schiereiland van Griekenland. In deze hoogtijdagen van de Mykeense beschaving imponeerden de machthebbers met vele monumentale bouwwerken, zoals grote graftombes, robuuste verdedigingswerken en nieuwe wegen en bruggen. Na 1200 v.Chr. stortte de Mykeense heerschappij in.
Holistische benadering
Tot vrij recent keken onderzoekers behoorlijk eenzijdig naar de reden van die teloorgang, vertelt de Leidse archeoloog Ann Brysbaert. Ze noemden bijvoorbeeld de klimatologische veranderingen, of oorlogen, of natuurlijke rampen of het uiteenvallen van handelsnetwerken. ‘Wij hebben een holistische benadering.’ Haar internationale team onderzoekt de voedselvoorziening, de veranderingen in het landschap, de culturele kenmerken en de grafcultuur van deze oude Grieken.
Reconstructie bouwproces
Een deel van het team reconstrueert via veldwerk hoeveel mensen en middelen er nodig waren om die grote bouwwerken te realiseren. Die informatie zegt wat over de invloed van de bouwwerken op de politiek en economie en de organisatie van de maatschappij. De reconstructie gebeurt met de modernste 3D-modellen. Per bouwwerk wordt geanalyseerd hoeveel stenen er gebruikt werden, hoeveel ze wegen (vaak duizenden kilo’s) en hoe ze van de steengroeve door het landschap getransporteerd zijn. Op basis van die berekeningen is in te schatten hoeveel bouwers en dieren er nodig waren.
Wie waren de bouwers?
De samenleving was destijds vooral afhankelijk van de landbouw. De sterke bouwers werden deels onttrokken aan de landbouw en dat moet zeker een impact hebben gehad op de maatschappij, constateert Brysbaert. ‘Of er ook slaven werden ingezet is nog niet duidelijk want ook al zijn ze vermeld op lineair B-tabletten, het oudst bekende Griekse schrift, slavenarbeid is niet per se geassocieerd met het bouwen.’
Restauratie
Na anderhalf jaar werk (het project loopt tot 2020) is het al heel duidelijk dat deze gecombineerde methode van aanpak veel inzichten geeft in de organisatie van de Mykeense maatschappij en hoe mensen omgingen met crisisperiodes. Bovendien kan de Griekse overheid de veldwerkinformatie goed gebruiken voor andere doeleinden. Een van de onderzochte graftombes staat langs een drukke verkeersweg boven Athene en is flink aangetast door al het voorbijrazende verkeer. De restauratoren gebruiken nu het Leidse 3-D model om het bouwwerk goed te kunnen stabiliseren.
Tien jaar ERC
Ann Brysbaert voert haar onderzoek ‘SETinSTONE’ uit met een Consolidator Grant (circa 2 miljoen euro) van de European Research Council (ERC). Dit jaar bestaat de ERC tien jaar. In die jaren hebben ongeveer 70 onderzoekers en/of onderzoeksgroepen van de Universiteit Leiden een ERC-subsidie gekregen. In aanloop naar de viering van tien jaar ERC op 23 juni lichten we een aantal van onze ERC-onderzoeksprojecten uit.