Barsten in het glazen plafond: Petra Sijpesteijn over het hoogleraarschap
De Universiteit Leiden heeft het hoogste percentage vrouwelijke hoogleraren in Nederland. In deze serie maken we kennis met een aantal van hen. Deze week: Petra Sijpesteijn (LUCIS).
De faculteit streeft naar meer evenredigheid tussen mannen en vrouwen op de werkvloer. Hoe zou dat eruit zien?
Getalenteerde vrouwen zouden beter tot hun recht komen, en dat zou goed zijn voor de universiteit. Ik denk dat er nu veel vrouwelijk talent verloren gaat, en dat posities die zij niet vullen misschien wel worden ingenomen door minder getalenteerde mannen. Ik heb ook wel eens gehoord over onderzoeken waaruit blijkt dat je beter werkt in een gemixt team, maar daar houd ik me minder mee bezig. Ik kijk echt naar talent.
Het lijkt soms alsof getalenteerde vrouwen zelf niet verder willen in hun carrière.
Ik kom inderdaad genoeg vrouwen tegen die dat zeggen. Maar is dat een compleet objectieve keuze? Hoeveel verwachtingen zitten daarin verweven, hoeveel druk vanuit hun omgeving of de cultuur? Het feit dat vrouwen niet verder willen of het niet redden, komt niet doordat ze fundamenteel ongeschikt zijn. Het hele systeem werkt zo dat er geen ruimte voor hen is om een echte vrije keuze te maken. Alle faculteiten zitten vol met ontzettend getalenteerde meiden, maar op een gegeven moment stokt het. Dat is echt niet omdat ze allemaal een gezin willen beginnen.
Hoe komt het dan?
Het zit ontzettend diep. Ik heb zelf jonge kinderen. Lopen ze op een muurtje, dan zeg je tegen het jongetje hoe stoer hij is en tegen het meisje dat ze voorzichtig moet zijn. Een uitspraak als ‘neem je niet te veel hooi op je vork?’ is daar de volwassen equivalent van: die wordt hoofdzakelijk aan vrouwen geadresseerd. Dat soort bejegening is systematisch, vaak heb je het niet eens door. Ik werd me er pas van bewust toen Athena’s Angels een oproep deden om bewijzen van seksistisch gedrag door te sturen.
Wat gebeurde er?
Ik ging bij mezelf te rade en realiseerde me dat ik bij oudere generaties mannelijke collega’s dikwijls een bepaalde houding ondervind ten opzichte van vrouwelijke collega’s. Dat je ‘meisje’ genoemd wordt, bijvoorbeeld, of geacht wordt dingen op te knappen waar zij zich te goed voor voelen. En dat is meer dan alleen taalgebruik, daar zit een systeem achter. Dat voel je. Het komt voort uit een soort ingebakken idee dat vrouwen er zijn om, bij wijze van spreken, te typen en koffie te halen.
Maar het is aan het veranderen?
Ja. Het laatste voorbeeld ervaar ik ook alleen bij de generatie mannen die binnenkort met pensioen gaat. Toch mag het sneller gaan. Mannen en vrouwen werken op een andere manier, vanuit andere verwachtingen, en dat is prima. Maar het systeem is nog altijd ingericht op de mannelijke maat. Totdat het systeem zelf verandert, kunnen vrouwen zich erbinnen manoeuvreren. Het is een beetje een spel, je neemt wat tactieken over van die zelfverzekerde mannen die hun hele carrière zijn aangemoedigd - dat mag best! Je wijst in gezelschap bijvoorbeeld vaker op jouw prestaties en schroomt niet om je successen in de openbaarheid te brengen. Uiteindelijk internaliseer je het, en kun je leiding geven op een manier die zowel mannen als vrouwen aanspreekt.
Wat hoopt u voor de toekomst?
Men wordt zich steeds meer bewust van de vastgeroeste genderpatronen, daar begint het mee. Uiteindelijk hoop ik dat de maatschappij zo wordt dat vrouwen in alle vrijheid, zonder inperkingen, kunnen kiezen wat ze willen doen. Dat getalenteerde vrouwen op de plek komen waar ze het best tot hun recht komen en het gelukkigst zijn.
Petra Sijpesteijn onderzoekt de ontstaansgeschiedenis van de islam, met een nadruk op sociaal-culturele verschijnselen. Sinds 2017 leidt ze het ERC-project 'Embedding Conquest: Naturalising Muslim Rule in the Early Islamic Empire (600-1000)', dat onderzoekt hoe de overgang van een veroveringsmaatschappij naar een islamitische politieke staat zo succesvol heeft kunnen verlopen.
De Universiteit Leiden heeft het hoogste percentage vrouwelijke hoogleraren in Nederland. Met 24% is van evenredigheid nog geen sprake, maar Leiden neemt het voortouw door een actief diversiteitsbeleid te voeren. De faculteit Geesteswetenschappen streeft ernaar om in 2020 37% van de hoogleraarsposten door vrouwen te bezetten – dit doel is al bijna bereikt.