Immuunsysteem speelt dubbele rol bij borstkanker
Het immuunsysteem speelt een paradoxale rol bij de uitzaaiing van borstkanker. Dat ontdekte Kelly Kersten in haar promotieonderzoek. Sommige immuuncellen dragen bij aan uitzaaiingen, terwijl andere cellen kunnen worden aangezet om chemotherapie effectiever te maken. Promotie op 7 februari.
Hoewel de behandelingen en therapieën alsmaar beter worden, is borstkanker nog altijd een van de belangrijkste kanker-gerelateerde doodsoorzaken bij vrouwen. Het merendeel hiervan is te wijten aan uitzaaiingen van de tumor. ‘We weten dat de cellen van het immuunsysteem hier een rol in spelen, maar hoe precies is nog grotendeels onbekend,’ legt promovenda Kelly Kersten uit. Met haar onderzoek uitgevoerd in het Antoni van Leeuwenhoek in Amsterdam, probeerde ze hier meer duidelijkheid over te krijgen.
Uitzaaiingen bevorderen
Kersten deed onderzoek bij muizen met een invasieve vorm van borstkanker, die vergelijkbaar is met de situatie in een mens met uitzaaiiende borstkanker. ‘We zagen dat de primaire tumor een ontstekingsreactie in het hele lichaam veroorzaakte, waardoor er makkelijker uitzaaiingen konden ontstaan.’ Kersten ontdekte vervolgens dat een specifiek type immuuncellen, de neutrofielen, hier een actieve rol in speelt. ‘De ontstekingsreactie die de tumor veroorzaakt, zorgt voor de aanmaak en ophoping van neutrofielen,’ legt Kersten uit.
Domino-effect
‘We weten al langer dat sommige cellen van het immuunsysteem, de T-cellen, juist tégen de tumor werken. Deze anti-tumor-immuuncellen kunnen de tumorgroei vertragen. Precies die gunstige immuuncellen worden door de neutrofielen lamgelegd, waardoor de tumor makkelijker kan verspreiden.’ De onderzoeksgroep ontdekte dat de neutrofielen worden aangestuurd door een domino-effect van verschillende immuunreacties. Kersten en haar collega’s brachten dit domino-effect in kaart, wat de promovenda een publicatie opleverde in het toonaangevende tijdschrift Nature.
Anti-tumor-immuunreactie versterken
Vervolgens vroeg Kersten zich af wat dit zou kunnen betekenen voor de behandeling van borstkanker. ‘Er worden al veel succesvolle resultaten behaald in patiënten met immunotherapie, waarbij het eigen afweersysteem wordt aangezet om de tumor op te ruimen.’ Dit gebeurt vooral bij long- en huidkanker, maar (nog) niet bij borstkanker. ‘Wij hebben daarom een bepaalde soort immunotherapie getest in dezelfde soort muizen met borstkanker. We zagen niet echt veel effect van de immunotherapie alleen, maar wel in combinatie met specifieke soorten chemotherapie.’ De gecombineerde chemo-immunotherapie zette een actieve anti-tumor-immuunreactie in gang die de groei van tumoren bij de muizen vertraagde.
Relatie bij patiënten
De onderzoeksresultaten bieden aanknopingspunten voor de behandeling van borstkanker. ‘Die immuunreactie is eigenlijk een hele cascade van reacties. We hebben de eerste stappen van die cascade nu in patiënten bekeken.’ Kersten vond een positieve correlatie tussen verschillende signaalstoffen uit die cascade in weefsel van borstkankerpatiënten. ‘Er is dus een bepaalde relatie, ook in de mens, en dat zou er op kunnen wijzen dat het causale verband dat wij bij de muizen hebben gevonden tussen deze immuunreactie en de uitzaaiingen, ook voor de mens opgaat.’ Hier moet nog wel meer onderzoek naar worden gedaan, benadrukt Kersten.
Klinische tests
In het Antoni van Leeuwenhoek worden op dit moment trials uitgevoerd om borstkankerpatiënten te behandelen met immunotherapie. ‘Daarbij wordt ook de combinatie chemo-immunotherapie getest,’ zegt Kersten. ‘Ik ben heel benieuwd wat daar uit gaat komen.’ Maar de promovenda blijft wel voorzichtig in haar voorspellingen. ‘Het is veelbelovend, wat ik in mijn promotieonderzoek heb gevonden. Maar het blijft een muis en geen mens. Meer onderzoek moet uitwijzen of onze resultaten vertaald kunnen worden naar de kliniek.’