‘Marokko Instituut onmisbaar voor beter begrip Arabische wereld’
Meer kennis over Marokko en de Arabische wereld is cruciaal voor de internationale relaties én de Nederlandse samenleving. Dat benadrukten minister Bussemaker van OCW en burgemeester Aboutaleb van Rotterdam bij de opening van het vernieuwde Nederlands Instituut in Marokko (NIMAR) op 1 maart in Rabat.
Expertisecentrum
Het instituut is Leids maar het decor allerminst. Het nieuwe pand van het NIMAR ligt aan een avenue vol palmbomen met in de verte uitzicht op de Atlantische Oceaan. Bussemaker opende in het bijzijn van Nederlandse studenten en onderzoekers en Marokkaanse gasten het ruimere onderkomen. Hierdoor kunnen meer Nederlandse studenten in Rabat studeren. Naast onderwijs faciliteert het instituut, dat sinds 2016 deel uitmaakt van de Universiteit Leiden, ook onderzoek en is het een expertisecentrum voor de Nederlandse samenleving.
Nederland en Marokko dichter tot elkaar brengen
Bussemaker benadrukte dat het NIMAR in deze roerige tijden met een groeiende angst voor moslims extra belangrijk is. ‘Het NIMAR kan de werelden van Nederland en Marokko dichter tot elkaar brengen door kennis over Marokko, de Arabische wereld en de islam te delen. Deze onderwerpen bestuderen in hun eigen context is cruciaal om elkaar echt te begrijpen.’ De aanwezige Marokkaanse minister van Cultuur Amine Sbihi beaamde dat. Hij sprak zijn waardering uit voor de serieuze belangstelling voor zijn land.
Meer inzichten door gesprekken
Tijdens de opening spraken Jet Bussemaker, rector Carel Stolker en Ahmed Aboutaleb, die voorzitter is van de Maatschappelijke Adviesraad van het NIMAR, met studenten die momenteel het Rabat-semester Arabisch volgen. Door hier te studeren krijg je veel meer inzichten dan als je alleen boeken leest, zeiden diverse studenten. Justin, politicologiestudent uit Leiden, doet onderzoek naar de recente toetreding van Marokko tot de Afrikaanse Unie. In Rabat kan hij peilen hoe gewone Marokkanen en ambtenaren daarover denken.
Minder conservatief dan gedacht
In Nederland is het beeld over Marokkanen vaak negatief, zei Mohamed Ahmed, student Oriëntaalse talen en communicatie aan de Hogeschool Zuyd in Maastricht. Door zijn verblijf in Rabat ziet Ahmed, een student met Soedanese roots, dat Marokko diverser en minder conservatief is dan gedacht. Een gematigde islam is hier dominant en dat is te zien in het straatbeeld van de hoofdstad: veel vrouwen zijn modern gekleed en dragen geen hoofddoek.
Kennis creëert tolerantie
Aboutaleb merkte op: ‘Er zijn één miljoen moslims in Nederland. Door hier te studeren begrijp je niet alleen de Arabische wereld beter, maar ook de Nederlandse samenleving.’ Bussemaker: ‘Kennis helpt om tolerantie te creëren. Studenten zijn de waardedragers van de toekomst.’
Uitvalsbasis voor de Arabische wereld
Het nieuwe pand in het centrum van Rabat biedt met twee collegezalen, een bibliotheek en computerfaciliteiten een uitstekende uitvalsbasis, beaamde NIMAR-directeur Léon Buskens. Hij is hoogleraar Recht en cultuur in islamitische samenlevingen aan de Universiteit Leiden en ook onderwijsattaché in Marokko. ‘Een minor in Rabat biedt een bijzondere kans om zelf een mening te vormen over de Arabische wereld. Marokko is in alle opzichten divers: het is mediterraan, Arabisch, en ook Afrikaans.’ Het land is extra interessant nu het lid is geworden van de Afrikaanse Unie en grote plannen heeft in en met de rest van Afrika.
Eeuwenoude relatie
Rector Care Stolker refereerde in zijn toespraak aan de eeuwenoude band tussen Nederland en Marokko en de rol van de Leidse universiteit. De Republiek was in 1610 het eerste Europese land dat een verdrag met Marokko sloot en Leiden vestigde ruim 400 jaar geleden als een van de eerste universiteiten in Europa een leerstoel Arabisch. Jacob Golius, hoogleraar Arabisch en Wiskunde in Leiden, adviseerde in 1622 de Marokkaanse sultan over de bouw van verdedigingswerken tegen Spanje, destijds de gezamenlijke vijand.
Golius verzamelde ook handschriften en werkte samen met Marokkaanse geleerden waardoor het onderzoek naar de Arabische taal en cultuur een impuls kreeg, aldus Stolker. ‘Dankzij die eeuwenoude betrekkingen heeft de Universiteit Leiden aanzienlijke kennis over de talen en culturen van Marokko kunnen opbouwen waarmee de samenleving haar voordeel kan doen. We doen onderzoek op vele terreinen: Berber en Arabisch, geschiedenis, islam, antropologie en recht.'
Doorstart
Dankzij een subsidie van 2,5 miljoen euro van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap en Buitenlandse Zaken kon het NIMAR, dat van 2006 tot 2015 door de Radboud Universiteit beheerd werd, een doorstart maken. Het is nu onderdeel van de Leidse Faculteit Geesteswetenschappen, maar staat open voor álle studenten die studeren aan een Nederlandse universiteit of hogeschool, zo benadrukten alle sprekers.
Overeenkomst Université Mohammed V
Stolker en Aboutaleb ontmoetten in Rabat ook Marokkaanse studenten en onderzoekers van de Université Mohammed V, al meer dan dertig jaar een goede partner van de Universiteit Leiden. Op 2 maart tekende Stolker een overeenkomst met deze universiteit om de samenwerking op diverse terreinen te verstevigen, onder andere op het gebied van Museum Studies en African Studies.
Expositie Marokko door Nederlandse ogen
Op deze Marokkaanse universiteit is vanaf 2 maart de expositie ‘Marokko door Nederlandse ogen’ te zien die inzoomt op de eeuwenoude relatie tussen beide landen. De tentoonstelling werd in Rabat geopend door de samensteller Herman Obdeijn, Leids historicus en voormalig onderwijsattaché in Rabat.
Colleges door Marokkaanse docenten
Het onderwijsaanbod van het NIMAR bestaat vooralsnog uit twee minoren: naast Arabisch is dat de Engelstalige minor ‘Culture and Society in Morocco’. De colleges worden grotendeels gegeven door wetenschappers en gastdocenten uit Marokko, zoals journalisten en kunstenaars. De studenten gaan ook op veldonderzoek in een oase in het zuiden van Marokko.
Onderzoek
In wetenschappelijk opzicht zoekt het instituut zoveel mogelijk de samenwerking, tussen beide landen maar ook wereldwijd, tussen onderzoekers. Het NIMAR versterkt al bestaande banden en stimuleert nieuwe projecten. Zo vindt er in 2018 een conferentie plaats over de vergelijking tussen islam en samenleving in Marokko en in Indonesië en komen onderzoekers uit beide landen bijeen op het NIMAR.
Maatschappelijke taak
Naast het faciliteren van onderwijs en onderzoek heeft het NIMAR ook een belangrijke maatschappelijke taak. Het instituut organiseert studiereizen waarin diverse doelgroepen kennis maken met Marokko en de verschillende vormen van islam die hier respectvol naast elkaar bestaan. Er zijn op maat gemaakte programma’s voor professionals van maatschappelijke organisaties en deelnemers met verschillende religieuze en seculiere achtergronden.
Gedeeld voorzitterschap Global Forum for Counterterrorism
Nederland en Marokko delen het voorzitterschap van het Global Forum for Counterterrorism (CCTF). In dat kader organiseert het NIMAR de komende jaren in samenwerking met instellingen in Nederland en Marokko bijeenkomsten over terrorisme en de bestrijding daarvan.
Vrede, veiligheid en duurzaamheid
Tijdens het bezoek sprak Bussemaker ook met andere bestuurders van de Universiteit Leiden waaronder hoogleraar Wim van den Doel (voormalig decaan bij Geesteswetenschappen) en bibliothecaris Kurt de Belder. Ze spraken over de invulling van het internationale cultuurbeleid van Nederland en Marokko. Dat is gericht op projecten in de creatieve en culturele sector die bijdragen aan vrede, veiligheid en duurzaamheid. De projecten worden uitgevoerd in samenwerking met Nederlandse professionals en instellingen uit de culturele en creatieve sector.
Bibliotheekcollectie
De komende jaren breidt het NIMAR de bibliotheekcollectie van de Universiteit Leiden flink uit op het gebied van Marokko, Noordwest-Afrika en de islam. NIMAR-directeur Buskens: ‘We willen de culturele en wetenschappelijke productie van Marokko toegankelijk maken. Een groot deel van de wetenschappelijke publicaties daar is nu nog moeilijk beschikbaar en nog niet gedigitaliseerd. Daarnaast gaan we ook onze collectie tijdschriften, kranten, muziek en films uitbouwen.’ Dat gebeurt in samenwerking met de bibliotheek van het Afrika-Studiecentrum Leiden, sinds januari 2016 onderdeel van de Universiteit Leiden.
De Universiteitsbibliotheek beschikt inmiddels over een rijke verzameling Arabische en Berberhandschriften. Ook het onderzoek is steeds verder gespecialiseerd; de Universiteit Leiden is de enige Nederlandse universiteit met een leerstoel Berberstudies.
