Amerikaanse presidenten en hun speciale band met Leiden
President John Quincy Adams studeerde in Leiden. Zijn vader John Adams, ook president, lobbyde voor erkenning van de jonge Verenigde Staten en kreeg hier hulp van hoogleraar en uitgever Johan Luzac. En wat hebben de presidenten Bush en Obama met Leiden?
Pilgrim Fathers
Opvallend veel Amerikaanse presidenten hebben een band met Leiden. Maar liefst negen oud-presidenten, waaronder Bush sr. en jr. en Obama, stammen af van de Leidse Pilgrim Fathers. Deze groep Engelse puriteinse protestanten vluchtte in 1609 naar Leiden vanwege een conflict met de Engelse staatskerk. De universiteit speelde een belangrijke rol in hun leven, stelde Jeremy Bangs, directeur van het Leiden American Pilgrim Museum, in een interview. Sommigen volgden colleges aan de universiteit en introduceerden later nieuwe ideeën in Amerika. Velen van hen vertrokken in 1620 naar Amerika om daar hun eigen kolonie te stichten. In de Verenigde Staten gelden ze als de Founding Fathersvan het moderne Amerika.
Bezoek president Bush aan Leiden
Toenmalig president George Bush, die op 30 november 2018 overleed, refereerde aan zijn verre voorouders toen hij op 17 juli 1989 tijdens zijn staatsbezoek aan Nederland ook Leiden bezocht. Hij hield een toespraak in de Pieterskerk waar Leidse pelgrims begraven zijn. ‘And it was here in Leiden that the Pilgrims came to escape persecution - to live, work, and worship in peace. In the shadow of the Pieterskerk, they found the freedom to witness God openly and without fear. (…) And it was from this place the Pilgrims set their course for a New World. In their search for liberty, they took with them lessons learned here of freedom and tolerance.’
Bush in Leiden
Vanwege de gekozen cookie-instellingen kunnen we deze video hier niet tonen.
Bekijk de video op de oorspronkelijke website ofEmeritus hoogleraar Willem Otterspeer leidde destijds Bush rond
‘Bush bezocht in de Pieterskerk de graven van de Pilgrim Fathers waarvan hij afstamt. Voor zijn bezoek had ik een tentoonstelling gemaakt met een rariteitenkabinet waaronder een mooi uitgeprepareerde menselijke blaas. Maar een medewerker van de Amerikaanse ambassade noemde het stuk poor taste en wilde het laten verwijderen. Ik weigerde in eerste instantie, maar toen vroeg ook het Koninklijk Huis mij de blaas weg te halen. Uiteindelijk heb ik het maar gedaan. Op de grote dag zelf was het net een circus dat snel langs me heen zwiepte. Koningin Beatrix hield alles strak in de gaten en bedankte me voor de moeite. Ik heb Bush snel rondgeleid langs de tentoonstelling en hij zei tegen mij: Oh boy, you took a lot of trouble.’
Bush en Obama
Volgens genealogisch onderzoek, bevestigd door de New England Historic Genealogical Society in Boston, stamt oud-president Barack Obama via zijn moederskant rechtstreeks af van de Leidse pilgrimfamilie Blossom. Thomas en Anne Blossom hadden zes kinderen waaronder Elizabeth en Peter. Obama is via zijn moeder een verre nazaat van Elizabeth. Opvallend genoeg stammen de oud-presidenten George Bush senior (1924-2018) en junior af van Peter Blossom. Obama en Bush zijn dus verre familie van elkaar. Ook de presidenten Johan Adams en John Quincy Adams, Ulysses Grant, Calvin Coolidge, Zachary Taylor en Franklin Delano Roosevelt zijn nazaten van de Leidse Pilgrim Fathers.
Studentenhuis van John Quincy Adams
De presidenten Adams zijn niet alleen nazaten van de pelgrims maar verbleven ook zelf voor langere tijd in Leiden. Het aardekleurige hoekhuis aan de Langebrug, nummer 45, was ooit het studentenhuis van John Quincy Adams (1767 - 1848). Hij was van 1825 tot 1829 de zesde president van de Verenigde Staten. Hiermee trad hij in de voetsporen van zijn vader John Adams, de tweede president van de VS. Adams sr. hoorde samen met onder andere Thomas Jefferson tot de opstellers van de Amerikaanse Onafhankelijkheidsverklaring. Vader John nam zijn zoons John Quincy en Charles mee naar Europa toen hij er ambassadeur werd. Zijn missie: steun verwerven voor de nieuwe Amerikaanse staat. Na Frankrijk verhuisde het gezin naar Nederland waar John Adams twee jaar werkte. Aanvankelijk woonden ze allen in Amsterdam, maar vader John vond Leiden een betere plek voor zijn zoons en stuurde hen naar de oudste universiteit van het land.
Inschrijving Leidse universiteit
In januari 1781 schreven John Quincy en zijn broer Charles zich in bij de Leidse universiteit. In de Universiteitsbibliotheek ligt nog altijd het inschrijfregister uit die tijd. Bij nummer 146 staat ‘Johannes Quincy Adams, Americanus’. Hij was toen slechts 13 jaar, maar dat was niet een volkomen ongebruikelijke inschrijfleeftijd in die tijd. Jan Postma, oud-burgemeester van Leiden, reconstrueerde in zijn artikel ‘John Adams en zijn Leidse vrienden’ het verblijf van de familie Adams (Jaarboekje voor geschiedenis en oudheidkunde van Leiden en omstreken, 2011). Dat deed Postma onder andere aan de hand van hun brieven en dagboeken.
‘In Leiden is het gezelschap netter en de conversatie beter’
Adams schreef aan zijn in Amerika verblijvende vrouw Abigail dat hij zijn secretaris met beide zoons naar Leiden had gestuurd ‘om daar enige tijd te gaan wonen en onder uitstekende leermeesters hun Latijnse en Griekse studies voort te zetten, en colleges bij te wonen van de beroemde hoogleraren aan die universiteit. Het is daar veel goedkoper dan hier [Amsterdam], de lucht is er oneindig veel zuiverder, het gezelschap netter en de conversatie beter. Wetenschappelijk gezien staat de universiteit waarschijnlijk op minstens even hoog plan als welke in Europa ook’.
Inspiratie voor Amerikaanse universiteiten
Vooral John Quincy bleek een goede student die colleges in oude talen, medicijnen en recht volgde. In zijn brieven stelde hun vader telkens vragen over hun studie, de hoogleraren en de inrichting van de universiteit, omdat hij op zoek was naar inspiratie voor de inrichting van Amerikaanse universiteiten.
Samenwerking met hoogleraar en uitgever Luzac
Volgens Postma is vader Adams beïnvloed door zijn contacten met Leidse hoogleraren, notabelen en geestelijken in die tijd. Zo sloot hij een levenslange vriendschap met uitgever en hoogleraar Geschiedenis Johan Luzac (1746-1807) die later rector magnificus werd van de universiteit. Luzac gaf de Franstalige krant Gazette de Leyde uit. De krant genoot internationaal aanzien vanwege de degelijke berichtgeving over internationale ontwikkelingen en werd zowel in Europa als in Amerika gelezen. Luzac berichtte in zijn krant over de jonge Amerikaanse staat. In 1781, het jaar van hun verblijf in Leiden, had Groot-Brittanië zich overgegeven in de onafhankelijkheidsoorlog. Luzac hielp Adams met de uitgave van geschriften die pleitten voor erkenning van de Verenigde Staten door de Nederlandse Republiek.
Pleitnota aan de Staten-Generaal
Adams sr. kwam dikwijls langs in Leiden en één keer verbleef hij er zelfs zes weken. In het huis aan de Langebrug schreef hij een belangrijke pleitnota aan de Staten-Generaal van de Republiek waarin hij refereerde aan het tolerante klimaat in Leiden waardoor de Pilgrim Fathers - waarvan de familie Adams afstamde - er in de 17e eeuw hun toevlucht vonden. De Republiek ging overstag en was na Frankrijk en Spanje het derde land in Europa dat de strijd tegen Engeland steunde. Dat was belangrijk want de jonge Amerikaanse staat probeerde leningen te krijgen in Europa. Adams en Luzac hielden hun hele leven contact met elkaar en schreven beiden over de ontwikkelingen in hun eigen land.
Terugkeer naar VS
Naar verluidt leerde zoon John Quincy in Leiden vloeiend Nederlands spreken, maar zijn verblijf duurde niet lang. Een jaar later reisde hij al naar Rusland voor diplomatieke werkzaamheden. Na een jarenlang verblijf in Europa keerde het gezin terug naar de VS waar John Adams na George Washington de tweede president werd (van 1797 tot 1801).
Opnieuw een president in de familie
Zoon John Quincy studeerde rechten in Harvard en zou weer terugkeren naar Nederland. Hij werd hier, net als zijn vader, ambassadeur (1794-1797). Eenmaal terug in de Verenigde Staten kreeg hij een ministerspost op Buitenlandse Zaken en in 1825 schopte hij het tot president. Een succes werd dat niet. Adams jr. wilde een sterk centraal gezag, maar de staten accepteerden dat niet. Na zijn eerste ambtstermijn nam hij plaats in het Congres en later in het Huis van Afgevaardigden. Hij ontwikkelde zich als een fel pleitbezorger van de afschaffing van slavernij.
Van de huidige Amerikaanse president, Donald Trump, zijn vooralsnog geen tastbare sporen gevonden in Leiden.
(LvP)