Artsen en burgers onder vuur in conflictgebieden
Het is tijd dat de internationale gemeenschap een halt toeroept aan oorlogsmisdaden - in het bijzonder tegen medisch personeel. Dat zei internationaal voorzitter Joanne Liu van Artsen zonder Grenzen tijdens de Cleveringa-oratie.
Steeds vaker liggen ziekenhuizen, artsen en patiënten letterlijk onder vuur. In conflictgebieden bombarderen soldaten willens en wetens medische centra. De internationale gemeenschap moet daar iets tegen doen, zei Liu op 25 november tijdens de jaarlijkse Cleveringa-oratie. Dit collegejaar is de Canadese kinderarts Cleveringa-hoogleraar aan de Universiteit Leiden, ter nagedachtenis aan de protestrede van de gelijknamige Leidse hoogleraar in 1940 (zie kader).
Kunduz
Liu spreekt uit ervaring. Sinds haar aanstelling in 2013 heeft ze als voorzitter van Artsen zonder Grenzen veel conflicten en crises meegemaakt. Natuurrampen, de uitbraak van ebola, maar ook veel geweld door mensenhanden. Ze noemt onder meer het voorbeeld van een Amerikaanse aanval op het grootste traumacentrum van Artsen zonder Grenzen in de Afghaanse provincie Kunduz. ‘Die dag in oktober 2015 is een zwarte dag voor onze organisatie. Er vielen maar liefst 42 doden. En dat terwijl de GPS-coördinaten van het ziekenhuis bekend waren bij de autoriteiten.’
Bewuste acties
Die aanvallen op ziekenhuizen zijn volgens Liu lang niet altijd ongelukken, of ‘collateral damage’ in het militaire jargon. Meer dan de helft van de aanvallen zou een bewuste actie zijn. Dat gebeurt volgens Liu op dit moment bijvoorbeeld in het belegerde Oost-Aleppo in Syrië. ‘Het Syrische leger hanteert een ‘geef-je-over of sterf’-strategie. Burgerdoelen worden stelselmatig vernietigd. En de acht overgebleven ziekenhuizen zijn in totaal al 33 keer gebombardeerd.’ In heel Syrië zijn 63 van de zeventig door Artsen zonder Grenzen gesteunde medische centra één of meerdere keren getroffen door luchtaanvallen.
Onpartijdigheid
Het is voor organisaties zoals Artsen zonder Grenzen lastig om te blijven werken in dit soort levensgevaarlijke conflicten. Dat vereist een radicale neutraliteit en onpartijdigheid. ‘We behandelen alle patiënten, ongeacht wie ze zijn, wat ze geloven en waar ze vandaan komen,’ zei Liu. ‘Daarom ben ik zo vereerd dat ik de Cleveringa-leerstoel mag bekleden. In de donkere dagen [van de Tweede Wereldoorlog, red.] hield ook hoogleraar Cleveringa vast aan zijn geloof dat álle levens tellen.’
Alle levens tellen
Volgens Liu heeft de hulporganisatie wel hulp nodig om de vele gewelddadigheden tegen medisch personeel te beteugelen. In mei namen de Verenigde Naties een resolutie aan die dit geweld veroordeelt. ‘We moeten er samen voor zorgen dat deze resolutie wordt nageleefd, en dat de ongelimiteerde oorlogsvoering een halt wordt toegeroepen. Oorlogen moeten stoppen bij de drempel van het ziekenhuis. Alle levens tellen. Ook die van mensen die door oorlogen en andere bedreigingen op de vlucht slaan. Het is een regel die niet gebroken mag worden.’
Video
Buste Cleveringa onthuld
Voorafgaand aan de Cleveringa-lezing werd op de faculteit Rechtsgeleerdheid een buste onthuld van Rudolph Cleveringa. Het beeld is geschonken door de dochter van Cleveringa, en komt op een speciale plaats in het Kamerlingh Onnes-gebouw te staan. Rechtendecaan Rudolph Cleveringa protesteerde op 26 november 1940 in een beroemd geworden protestrede tegen het vertrek van zijn Joodse collega Eduard Meijer, die dezelfde ochtend op last van de Duitse bezetter was ontslagen. De Universiteit Leiden herdenkt deze verzetsdaad jaarlijks op en rond 26 november.