'Vrede in regio afhankelijk van Iran en Saoedi-Arabië'
De relatie tussen Iran en Saoedi-Arabië is slechter dan ooit. Zonder toenadering tussen beide landen is de rust in het Midden-Oosten moeilijk te herstellen, denkt Irandeskundige Maaike Warnaar.
‘Alleen met hulp van de regionale grootmachten kunnen we een oplossing vinden voor conflicten in het Midden-Oosten. Iran en Saoedi-Arabië moeten om de tafel’, zegt Maaike Warnaar, universitair docent Modern Iran in Leiden. Samen met haar collega’s van LUCIS organiseert zij op 21 maart een paneldiscussie over de relatie tussen beide landen (zie kader).
Richtingenstrijd
Sinds het uitbreken van de Arabische lente in 2010 is het geopolitieke speelveld in het Midden-Oosten aanzienlijk veranderd. Regionale conflicten in Irak, Syrië en Jemen lijken steeds vaker een afspiegeling van een grote richtingenstrijd binnen de islam, namelijk tussen de sjiitische en soennitische stromingen. Daarbij krijgen soennitische partijen vaak steun van Arabische landen zoals Saoedi-Arabië, en wordt de sjiitische kant gesteund door Iran.
Bekoelde relatie
De relatie tussen Iran en Saoedi-Arabië is de laatste tijd dan ook flink bekoeld. ‘De landen verschillen fundamenteel van inzicht hoe de regio eruit moet zien’, zegt Warnaar. ‘Zo steunt Iran bijvoorbeeld de sjiitische Houthi-rebellen in Jemen, terwijl Saoedi-Arabië ze bombardeert. Ook over Syrië staan Iran en Saoedi-Arabië tegenover elkaar.’
Nucleair akkoord
Daarbij speelt nog eens mee dat Iran in westerse ogen niet meer de pariastaat is die het tot voor kort was. Sinds het land vorig jaar een nucleair akkoord sloot met het Westen is er sprake van voorzichtige dooi in de internationale betrekkingen. Het versterkt de positie van Iran aan de onderhandelingstafel. En dat betekent toegenomen concurrentie voor Saoedi-Arabië, een van de andere grootmachten in de regio.
Verschillen cultiveren
Warnaar zal op 21 maart onder meer vertellen dat sektarische verschillen in werkelijkheid niet zo’n belangrijke rol spelen als we vaak denken. Maar regeringsleiders – bijvoorbeeld van Saoedi-Arabië – cultiveren het verschil tussen beide geloofsrichtingen voor hun eigen politieke gewin. Een gemeenschappelijke vijand leidt immers af van binnenlandse problemen.
Verzoening
Is er dan geen enkele hoop op verzoening tussen beide landen? Zo somber ziet Warnaar het ook weer niet in. ‘Lange tijd had Iran best veel aanzien in de Arabische wereld. Zo was Iran geruime tijd het enige land dat opkwam voor de Palestijnse zaak. En regeringsleiders zoals oud-president Ahmadinejad uitten kritiek op Westerse bemoeienis in de regio. Dat leverde respect op, ook onder soennieten.’