Nieuwe aanwinst voor de Universiteitsbibliotheek: een convoluut
Op woensdag 13 januari 2016 heeft Rick Lawson, decaan van de Faculteit der Rechtsgeleerdheid, een bundel zeldzame juridische disputaties uit de periode 1596-1604 overhandigd aan rector magnificus Carel Stolker. Dit convoluut, een bijzonder stukje erfgoed uit de beginjaren van de Universiteit Leiden, is aangekocht door de alumni van de Faculteit der Rechtsgeleerdheid ter ere van het 88ste lustrum van de universiteit.
Voorafgaand aan de plechtige overhandiging lichtten prof. dr. Margreet Ahsmann (bijzonder hoogleraar rechtspleging) en prof. dr. Egbert Koops (hoogleraar rechtsgeschiedenis) het belang toe van deze nieuwe aanwinst. Professor Ahsmann, die gepromoveerd is op het juridische onderwijs in de beginperiode van de Universiteit Leiden, benadrukte het unieke karakter van de bundel. Het convoluut bestaat uit 74 disputaties die alle, met uitzondering van één exemplaar, van Leidse oorsprong zijn. Een disputatio is een redevoering waarin een rechtenstudent een aantal stellingen (theses) verdedigt, aan de hand waarvan hij nadere uitleg geeft aan een bepaald onderdeel van het Romeinse recht. Oorspronkelijk bestonden er slechts disputationes pro gradu (vergelijkbaar met de huidige scriptieverdediging), maar onderwijsvernieuwer Bronckhorst (1587-1627) besloot studenten ook ter oefening te laten disputeren. Zo konden zij hun geest scherpen en de facultas dicendi alvast onder de knie te krijgen.
De toenmalige Leidse rechtenstudenten waren zo enthousiast over het disputeren dat zij hiervoor speciale clubjes oprichtten. Iedere week gaf een der leden van een dergelijk collegium disputationum een disputatie waarin hij een boek van het Corpus Iuris Civilis nader onder de loep nam. Door deze disputaties te laten drukken - overigens op kosten van de universiteit – en te laten bundelen in een convoluut verkregen studenten een overzichtelijke samenvatting van de leerstof. De studenten waren behoorlijk trots op hun werk: zij droegen het op aan familieleden en voorzagen elkaars disputaties van elegante lofdichten (carmina) in het Latijn.
Ook de rector magnificus heeft de disputatiebundel met gepaste trots in ontvangst genomen. Wie zelf een kijkje wil nemen in dit onderwijshistorische document kan de bundel opvragen onder de signatuur 21179 F 15. Binnen afzienbare tijd zal het convoluut ook digitaal raadpleegbaar zijn.