Hét Midden-Oosten bestaat niet
Journalist Sander van Hoorn start vrijdag 2 oktober met zijn lezingenreeks ‘Hét Midden-Oosten bestaat niet.’ De lezingen worden georganiseerd door het Leiden University Centre for the Study of Islam and Society (LUCIS). ‘Als het goed is, begrijpen mensen na mijn lezingen net iets minder van het Midden-Oosten.’
‘Een tijdje geleden leek deze lezingenreeks geven me een heel goed idee’, schaterlacht Sander van Hoorn. Vanaf 2 oktober vertelt hij, aan wie het maar horen wil, onder meer over het ontstaan van IS, het verschil tussen sjiieten en soennieten, en propaganda. Nu zit hij nog in zijn werkkamer in Beiroet, van waaruit hij dagelijks verslag doet over het Midden-Oosten voor het NOS-Journaal. Via Skype blikt hij vooruit op de lezingen, samen met Petra Sijpesteijn (LUCIS-directeur en hoogleraar Arabisch).
Wat verwachten jullie van de basiskennis van het publiek?
Petra Sijpesteijn: ‘Ik merk dat het grootste wanbegrip over het Midden-Oosten zich toespitst op de veelheid van groepen in de samenlevingen en de overlapping die ze hebben. Nederlanders hebben de neiging om heel veel in compartimenten te denken, misschien is dat een erfenis van de verzuiling.’
Sander van Hoorn: ‘Precies. In Syrië zijn bevolkingsgroepen het met elkaar oneens, maar ze leven wel met elkaar samen. Niet omdat ze dat wordt opgelegd, bijvoorbeeld door de regering, maar omdat dat nu eenmaal zo is.’
PS: ‘Het genuanceerde beeld overbrengen, dat is heel moeilijk.’
SvH: ‘Als het goed is, begrijpen mensen na mijn lezingen net iets minder van het Midden-Oosten. Ik krijg zelf ook nog dagelijks nieuwe inzichten.’
Hoe verhoudt journalistieke verslaggeving over het Midden-Oosten zich tot wetenschappelijk onderzoek naar het Midden-Oosten?
SvH: ‘Een groot verschil is uiteraard de snelheid: er gebeurt iets, ik doe daar diezelfde avond in het journaal verslag van en probeer een eerste aanzet te geven tot duiding. Het grote nadeel van die snelheid is dat ik meer fouten kan maken door feiten of meningen te missen. En je mist afstand: ik kom nooit ‘los’ van het Midden-Oosten. Als ik een week in Syrië ben geweest om verslag te doen, sta ik daarna gewoon weer in de supermarkt in Beiroet, waar het gesprek óók over Syrië gaat.’
PS: ‘De wetenschap is trager, daardoor leg je tussen gebeurtenissen ook andere verbanden. En geschiedschrijving vertelt eigenlijk alleen het verhaal van overwinnaars, kleinere feiten en verliezers neem je niet mee. De journalistiek vertelt wél dat soort verhalen. De bedoeling van deze lezingenreeks is: een zienswijze over het Midden-Oosten presenteren aan het publiek door iemand die met beide benen in de praktijk staat en die in de regio zelf woont.’
SvH: ‘Het verhaal over het verschil tussen sjiieten en soennieten ga ik vanuit die ‘praktijk’-invalshoek vertellen, lijk vanuit het perspectief van de huismeester van het appartementencomplex waar ik woon.’
Petra, wat vind jij als wetenschapper van de dagelijkse berichtgeving over het Midden-Oosten?
PS: ‘Als historicus ben ik altijd zeer gespitst op de bron van nieuws. Wat is de meerwaarde van het tonen van een telefoon-filmpje op televisie als je niet weet wie het plaatst of wat beweegredenen zijn? Er wordt van alles gezegd en geroepen, maar het overzicht ontbreekt.’
SvH: ‘Nederlandse media zijn bij verslaggeving over het Midden-Oosten gemakzuchtig. Ze laten liever een makkelijk pratend hoofd zien, dikwijls worden observaties gedaan die context missen. Hierdoor vindt er in Nederland een verplatting plaats van de discussie over de toestand in het Midden-Oosten.’
Sander, je gaf aan dat je hoopt dat het publiek tijdens je lezingen actief meedenkt?
SvH: ‘Mijn Arabisch is decent, maar ik kan geen hele journaaluitzending volgen. Ik ben een redelijke islam-kenner, maar zeker geen expert. Hoe ik me ook verdiep in de regio, ik blijf een eeuwige buitenstaander. Tegen iedereen, die tijdens de lezingen licht kan werpen op een bepaalde zaak, zou ik zeggen: “sta me bij”.’
De lezingenreeks van Sander van Hoorn, ‘Hét Midden-Oosten bestaat niet’, start vrijdag 2 oktober, om 15.00u, in de Oude Sterrewacht in Leiden. De reeks bestaat uit vijf lezingen, de laatste vindt plaats op maandag 9 november. Aanmelden is niet nodig, maar het aantal plaatsen is beperkt.
(1 oktober 2015 / JJA)
Zie ook
- Overzicht lezingenreeks 'Hét Midden-Oosten bestaat niet'
- 8 oktober: Leiden-Aramco lezing 'Arabic Language and Culture'
- Wetenschapsdossier Islam en samenleving