Astronomen zien planeet opgroeien
Sterrenkundigen uit Leiden en Zurich hebben voor het eerst rechtstreeks waargenomen hoe een jonge gasplaneet zich vormt bij een ster. Ze konden dat doen dankzij een in Leiden gemaakt instrument. Hun bevindingen verschijnen vandaag in The Astrophysical Journal.
Links de ster en de gaswolk zonder dat gebruikgemaakt is van de coronograaf. Rechts met coronograaf. De coronograaf filtert het sterlicht weg waardoor de jonge planeet HD100546b zichtbaar wordt.(c) S. Quanz/ETH Zurich
APP-coronograaf
Matthew Kenworthy van de Leidse Sterrewacht is opgetogen: ‘Onze APP-coronograaf filtert het sterlicht weg en laat zien dat de protoplaneet om zijn ster draait.’ Deze coronograaf werkt alleen bij licht van een specifieke golflengte. Inmiddels testen de Leidse onderzoekers al instrumenten die meerdere golflengten tegelijkertijd aankunnen. Die zijn bedoeld voor nieuwe telescopen.
Jongste planeet tot nu toe
De planeet die de onderzoekers zien opgroeien, is HD 100546b. Hij cirkelt rond de jonge ster HD100546 in het sterrenbeeld Vlieg. Dat sterrenbeeld is zichtbaar vanaf het zuidelijk halfrond. De onderzoekers dachten in 2013 al dat ze een jonge planeet op het spoor waren, maar er was meer bewijs nodig. Dat bewijs is er nu dus.
Andere sterrenkundigen hebben ook wel jonge sterren met jonge planeten gezien, maar de nu gevonden planeet lijkt de jongste. Dat concluderen de onderzoekers onder andere op basis van de stofschijf die rond de ster draait. Die stofschijf bevat nog geen gaten en dat duidt erop dat er nog weinig activiteit is geweest.
Misschien nog een planeet bij dezelfde ster
De ster is vijf tot tien miljoen jaar jong en bevindt zich op ‘slechts’ 335 lichtjaar van de aarde. De onderzoekers hopen de komende tijd uit te zoeken waarom de grote planeet vrij ver van de ster staat. Huidige theorieën kunnen dat moeilijk verklaren. Ook vermoeden ze dat er misschien nog een planeet om de ster cirkelt. Meer waarnemingen zouden dat aan het licht kunnen brengen.
De onderzoekers deden hun waarnemingen in Chili met de Very Large Telescope (VLT) van de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO). Kenworthy was onlangs ook in het nieuws met zijn APP-coronograaf.
Artikel
Quanz S.P., Amara A., Meyer M.R., Girard J.H., Kenworthy M.A., Kasper M.: Confirmation and characterization of the protoplanet HD 100546 b, Astrophysical Journal, 2015. (pdf van de op één na laatste versie)