Miljoenensubsidie voor bijdrage aan ontwerp Square Kilometre Array
Een consortium met onder meer de Universiteit Leiden krijgt 12 miljoen euro voor de Nederlandse bijdrage aan het ontwerp van Square Kilometre Array (SKA). De SKA wordt 's werelds grootste en krachtigste radiotelescoop.
Resultaten in 2020
De bouw van SKA start in 2018 in zowel Zuid-Afrika als Australië. De eerste resultaten worden vanaf 2020 verwacht. Het consortium bestaat uit het Astronomy institute Netherlands Institute for Radio Astronomy (ASTRON) en de universiteiten van Amsterdam, Groningen, Leiden en Nijmegen. De aankondiging van financiering uit de 2e ronde van de Nationale roadmap grootschalige onderzoeksfaciliteiten werd op 1 juli bekend gemaakt door Sander Dekker, Staatssecretaris van OCW en Jos Engelen, voorzitter van NWO.
Nieuw venster op het heelal
Het SKA-project is een internationale samenwerking voor het ontwerp en de bouw van een telescoop die bestaat uit honderden schotels en enkele honderdduizenden antennes die door een glasvezelnetwerk zijn verbonden met een supercomputer die de datastroom verwerkt. Met SKA zullen verschijnselen onderzocht worden die alleen met waarnemingen van het heelal bij radiogolflengtes mogelijk zijn. SKA zal de eerste beelden produceren uit de tijd waarin de vroegste sterren en sterrenstelsels ontstonden. Het zal ook pulsars gebruiken om gravitatiestraling te detecteren en Einsteins Algemene Relativiteitstheorie verder te toetsen. Door de enorme flexibiliteit van de telescoop worden ook waarnemingen van kortstondige en explosieve verschijnselen mogelijk, wat een nieuw venster op het veranderende heelal opent.
Internationale consortia
Elf consortia zijn geselecteerd om onderdelen van de telescoop te ontwerpen. ASTRON leidt de internationale consortia die verantwoordelijk zijn voor het ontwerp van de Low Frequency Aperture Array (LFAA) en de Mid Frequency Aperture Array (MFFA) – twee types antenne die op lagere frequenties werken dan conventionele schotels. De roadmap-financiering zal ook worden gebruikt voor de ontwikkeling van software en hardware die nodig is om de enorme hoeveelheden gegevens die afkomstig zijn van de telescoop te verwerken. Astronomen van de Nederlandse universiteiten en ASTRON zullen nauw betrokken zijn bij deze activiteiten, met name om ervoor te zorgen dat de telescoop geschikt is om hun onderzoeksvragen mee aan te pakken.
Leidende rol
Nederland heeft de afgelopen 70 jaar een belangrijke rol in de radioastronomie gespeeld. Ervaringen opgedaan bij de bouw en de exploitatie van de Dwingeloo 25m schotel (1956), de Westerbork Synthese Radio Telescoop (1970) en meest recentelijk de Low Frequency Array (LOFAR, 2010) hebben Nederlandse ingenieurs en astronomen een leidende rol gegeven in het ontwerp van SKA. Ontwikkeling van technologie voor SKA zal in nauwe samenwerking met het bedrijfsleven plaats vinden. Een belangrijke uitdaging voor de consortia is de voorbereiding op de bouwfase. De schaal waarop die zal plaats vinden maakt de betrokkenheid van industrie essentieel.
Over SKA
SKA heeft een ontvangend oppervlak van een vierkante kilometer (een miljoen vierkante meter). Door gebruik te maken van duizenden schotels en antennes in drie unieke configuraties zijn astronomen straks in staat om de hemel in ongekend detail af te speuren met een snelheid die duizenden malen hoger ligt dan met bestaande telescopen.
De telescoop is absoluut uniek in de zin dat het straks mogelijk wordt om 50 keer scherpere beelden te produceren dan met de Hubble ruimtetelescoop en bovendien over een veel groter gebied aan de hemel. SKA is straks ook een uitstekende aanvulling op andere grote optische en infraroodtelescopen die zullen worden gebouwd en/of gelanceerd.
De SKA-organisatie, met het hoofdkantoor op Jodrell Bank, vlak bij Manchester (Verenigd Koninkrijk) is in december 2011 opgericht om de samenwerking tussen de internationale partners te formaliseren en daarnaast ook het centrale leiderschap van het project op zich te nemen. Er zijn op dit moment 11 landen lid van de SKA-organisatie – Australië, Canada, China, Duitsland, India (voorlopig nog als Associate lid), Italië, Nederland, Nieuw Zeeland, Verenigd Koninkrijk, Zuid Afrika en Zweden.
Zie ook
SKA-project (in het Engels)
ASTRON