Minderbroeders hadden significante invloed op leven in Nederlanden
De franciscaanse observantie heeft een significante invloed gehad op het religieuze en culturele leven in de Nederlanden van c. 1450-1550. Dat ontdekte Anna Dlabacova tijdens haar promotieonderzoek naar de invloed van de observantie op de ruime, Europese verspreiding van tekst.
De franciscaanse observantie heeft een significante invloed gehad op het religieuze en culturele leven in de Nederlanden van c. 1450-1550. Dat ontdekte Anna Dlabacova tijdens haar promotieonderzoek naar de invloed van de observantie op de ruime, Europese verspreiding van tekst.
Spieghel der volcomenheit
De franciscaanse observantie was een beweging binnen de orde van franciscanen (minderbroeders) die een terugkeer naar de oorspronkelijke regel van Franciscus van Assisi bepleitte. Minderbroeders waren van oudsher actieve zielzorgers en predikers en stonden op die manier in contact met de maatschappij. Dit stelde hen in staat om de behoeften van gelovigen goed in te schatten. In de tweede helft van de vijftiende eeuw zagen zij de behoefte aan volkstalige, spirituele literatuur groeien. Daar speelden ze handig op in. Bovendien beschikten ze over een groeiend netwerk van kloosters en contacten in andere orders en in de wereld.
Dlabacova, PhD student verbonden aan het LUCAS, wilde weten hoe en via welke kanalen in de late middeleeuwen een Nederlandstalige tekst verspreid raakte en bekend werd. Daarvoor heeft ze alle bewaard gebleven handschriften en drukken van de Spieghel der volcomenheit van Hendrik Herp onderzocht. De Spieghel was de eerste volkstalige tekst die in de Nederlanden vanuit de franciscaanse observantie ontstond. De tekst werd een ware bestseller met voor 1550 27 handschriften, 4 gedrukte edities en vertalignen naar het Duits, Latijn, Italiaans, Spaans, Portugees en Frans. De minderbroeders-observanten waren actief bezig met de verspreiding van de tekst. Opvallend is dat zij ook het nieuwe medium van de drukpers omarmden en via commercieel werkende drukkers hun teksten onder de aandacht van een groot publiek brachten.
Laatmiddeleeuwse literatuur
Volgens Dlabacova wordt met de franciscaanse observantie als wezenlijk onderdeel van de laatmiddeleeuwse cultuur en religie ons beeld van de literatuur en leescultuur van die tijd fundamenteel bijgesteld. Laatmiddeleeuwse religieuze literatuur werd tot nu toe vrijwel automatisch in verband gebracht met de Moderne Devotie, een spirituele beweging binnen de middeleeuwse katholieke Kerk die opkwam aan het eind van de 14e eeuw