Vaccinatie via neusdruppels in plaats van injectienaalden
Donderdag 27 januari promoveert Bram Slütter op dit onderwep. De titel van zijn proefschrift luidt ‘Challenges and opportunities in nasal subunit vaccination; mechanistic studies using ovalbumin as a model antigen’.
Vaccinatie is een bijzonder goede manier om ziekte bij mens en dier te voorkomen en zelfs complete ziekten uit te roeien. Toch zijn er nog nadelen aan vaccinatie zoals het toedienen met een injectienaald. Het prikken doet pijn waardoor mensen niet op komen dagen, er zijn getrainde mensen voor nodig om het vaccin toe te dienen en hergebruik van naalden kan leiden tot het verspreiden van ziekten als Hepatitis en AIDS.
Nasale vaccinatie is een oplossing voor dit probleem. Een nasaal vaccin kan worden toegediend zonder naalden (een spray of neusdruppel). Bovendien is de verwachting dat nasale vaccins een betere bescherming bieden tegen virussen of bacteriën die via de neus ons lichaam binnen dringen, aangezien een nasaal vaccin ons immuunsysteem leert de ziektekiemen al in een vroeg stadium (in de neus of longen) te verwijderen.
Griepvaccin
Sinds kort is er zelfs al een nasaal vaccin te verkrijgen (griepvaccin). Dit vaccin beschermt minstens net zo goed als het geïnjecteerde vaccin, maar mag niet aan kinderen jonger dan 2 jaar en volwassen van 50 en ouder worden toegediend. Omdat het nasale griepvaccin uit verzwakte, maar levende griepvirussen bestaat en er is een kleine kans dat mensen met een zwakker immuunsysteem bijwerkingen van dit vaccin ontwikkelen. Het doel is daarom een nasaal vaccin te ontwikkelen dat geen levende virussen of bacteriën bevat (subunit vaccin). Dit blijkt in de praktijk echter niet eenvoudig te zijn.
Niezen of slikken
Bram Slütter heeft ten eerste onderzocht waarom het zo lastig is om een nasaal subunit vaccin te maken. Het blijkt dat een vaccin na het toedienen bijzonder snel weer uit de neus verdwijnt, door bijvoorbeeld niezen of doorslikken. Bovendien absorbeert het vaccin niet vlot in het neusepitheel en worden de immuuncellen in de neus vaak niet goed genoeg geactiveerd.
Schaaldieren
Vervolgens heeft Slütter de formulering van het vaccin zodanig proberen aan te passen dat deze problemen verholpen kunnen worden. Hiervoor heeft hij gebruik gemaakt van een semi-synthetisch biologisch polymeer (TMC), dat uit de schaal van schaaldieren wordt geïsoleerd. Van deze stof zijn kleine deeltjes gemaakt met een diameter van 30 nanometer (3 miljoenste van een centimeter) waarin het vaccin verpakt is. Deze nanodeeltjes blijken langer in de neus te verblijven na nasale toediening, goed opgenomen te worden door het epitheel en de immuuncellen in de neus te activeren. Bovendien zorgt nasale vaccinatie met deze nanodeeltjes ervoor dat er veel antilichamen tegen het vaccin worden geproduceerd. Het gebruik van nanodeeltjes voor nasale vaccinatie is dus veelbelovend.
Onderzoeksproject Top Instituut Pharma
Dit onderzoek heeft plaatsgevonden binnen de Division of Drug Delivery Technology van het LACDR, onder begeleiding van prof. Jiskoot en prof. Bouwstra. Het is uitgevoerd in het kader van een Top Instituut Pharma project dat onderzoek doet naar alternatieven voor het gebruik van naalden voor vaccinatie.
In dit consortium namen naast de Universteit Leiden ook de universiteiten van Utrecht en Amsterdam en het Nederlands Vaccin Instituut (NVI) deel. Het doel van het creëren van zulk soort consortia is om de specificieke kennis van de afzonderlijke groepen samen te voegen en daardoor innovatiever te kunnen werken. Deze strategie heeft dit onderzoek bespoedigd, aangezien de kennis over vaccins bij het NVI, de chemische kennis in Utrecht (groep van prof. W. Hennink) en de immunologische expertise uit Amsterdam (prof. Y. van Kooyk) en Utrecht (prof. W. van Eden) op deze manier kon worden geïmplementeerd.
Loopbaan
Bram Slütter studeerde Bio Farmaceutische Wetenschappen in Leiden.
‘Ik had zowel interesse in immunologie als farmaceutische toedieningsvormen. ‘Toen ik tegen het einde van mijn studie las over het onderzoek van prof. Jiskoot over alternatieve toediening van vaccins, besloot ik mijn scriptie onder zijn supervisie te schrijven. Eenmaal klaar met de studie heb ik direct gesolliciteerd op een open AIO positie over nasale vaccinatie. Sinds november dit jaar werk ik als postdoc bij een immunologische groep in Iowa City (Iowa, USA) om me verder in de immunologie te verdiepen.