Verlichting versus romantiek bij discussie over duurzame energie
Gastschrijver Thomas Rosenboom nam afgelopen donderdag deel aan een discussieavond over duurzame energie, waarvoor een door hem gedane uitvinding de inzet vormde. Zijn gesprekspartner Frans Saris maakte er een solo-college van, en verkondigde dat kernenergie passé is.
Energie uit golfkracht
In zijn meest recente roman, Zoete mond (2009), laat Thomas Rosenboom een van de hoofdpersonen tijdens een zeiltocht een ontdekking doen die de auteur zelf 23 jaar geleden heeft gedaan. Samen met zijn vader moest de toen nog 31-jarige schrijver een zeilboot terug naar de haven varen. Onderweg ging het echter zo hard waaien dat de snaren van de mast lossprongen, en de grote paal gevaarlijk heen en weer slingerde. Toen vader en zoon wilden overschakelen op de motor, bleek die niet te werken. Er zat niets anders op dan voor anker gaan. Rosenboom: ‘Toen het anker zich vastzette in de grond, moest ik het touw aan de boot bevestigen. Dat ging ontzettend moeilijk door de hoge golven. Toen besefte ik voor het eerst wat een ongelofelijke kracht er van water uitgaat, en dacht ik: wat als je de kracht van die golven kan omzetten naar energie?’
Golfstroom
En zo was het idee geboren voor de ‘golfstroom’, zoals Rosenbooms toenmalige vriendin de uitvinding doopte. Het principe is eenvoudig: Op zee drijft een dobber, waar een draad aan vastzit die in verbinding staat met een dynamo op de bodem. De dobber gaat met de golfslag mee omhoog en omlaag en drijft zo de dynamo aan. Daarmee kan stroom worden opgewekt.
Rosenboom zag voor het eerst dat zijn uitvinding werkte in een uitzending van Nova. Ter ere van zijn nieuwe boek maakte een Wageningse ingenieur een proefmodel dat bleek te werken. Momenteel werkt de Vlaamse natuurkundige Julien De Rouck aan een soortgelijk project. Hij vermoedt uiteindelijk twintig procent van België van stroom te kunnen voorzien. Helaas voor Rosenboom heeft hij het idee al decennia geleden van een Noorse wetenschapper afgekeken.
Evolutie
Rosenbooms medediscussiant Frans Saris, emeritus-hoogleraar op het terrein van natuurwetenschap en techniek voor duurzame ontwikkeling, erkent het vernuft dat achter Rosenbooms uitvinding schuilgaat. Hij vraagt zich af waarom de hoofdpersoon verder niets met die uitvinding doet, terwijl die toch heel functioneel kan zijn. ‘Het zou het beste voor een duurzame wereld zijn als de mens zou verdwijnen’, antwoordt Rosenboom stellig. Daar is Saris het niet mee eens: ‘Wij mensen hebben wel degelijk een functie in deze wereld. Neem nu onze hersenen. Als die geen functie hadden in de evolutie, waren ze allang afgestorven.’ Rosenboom is niet overtuigd. ‘Juist door die hersenen kunnen we besluiten dat het wijzer is dat wij niet meer meedoen. Door te stoppen met de voortplanting kunnen wij alle problemen oplossen, zonder dat er ook maar één schot valt. Dat stelt die hele evolutie toch in de schaduw?’
Einde kernenergie
Volgens Saris ligt de toekomst wat energie betreft volledig bij de drie-eenheid zon, wind en water. Rosenboom wil weten wat hij van kernenergie vindt. Daarin is Saris resoluut: ‘Als u iets van vanavond moet onthouden, dan is het dat kernenergie voorbij is!’ Hij geeft daarvoor twee argumenten. Ten eerste kan niemand nog een kerncentrale bouwen zonder geldsteun van de overheid. Zo’n investering kost miljarden en het duurt tientallen jaren voordat hij rendabel is. Geen enkele bank zal dus investeren zonder overheidsgarantie. En dat is het tweede punt: in onze vrije samenleving met de geliberaliseerde energiemarkt mag de overheid die garantie niet meer geven, want dat zou oneerlijke concurrentie betekenen.
Sahara
Geen probleem, denkt Saris. Wind, zon en water kunnen ons genoeg energie opleveren. Volgens hem zijn Nederlanders echter verslaafd aan het Groningse aardgas: ‘Zelfs ons dichtbevolkte land zou exporteur kunnen zijn van groene energie. Helaas is de aardgaslobby nog te krachtig, waardoor er te weinig wordt gekeken naar de mogelijkheden.’ Op globale schaal spreken die mogelijkheden tot de verbeelding. Zo zou een oppervlakte van 1400 vierkante kilometer aan zonnepanelen, die je gemakkelijk kwijt zou kunnen in de Sahara, de gehele wereldbevolking van energie kunnen voorzien, zelfs nog in 2050, wanneer er 9 miljard mensen zullen zijn.
Hyper-malthusianisme
Waarom lukt het de mens dan toch niet om dat te bewerkstelligen? Iemand uit het publiek weet het antwoord: ‘Er is geen sprake van een technisch probleem, er is een gebrek aan wilskracht.’ En zo leidt de discussie weer naar het ‘hyper-malthusianisme’ van Thomas Rosenboom, zoals Saris het noemt, het idee dat de menselijke voortplantingsdrift de wereld uiteindelijk fataal zal worden. Of zoals gespreksleider Peter van Zonneveld het zegt: ‘Vanavond stonden het geloof in de wetenschap en de misantropie tegenover elkaar; de verlichting tegenover de romantiek.’