Wat gaan Spinozawinnaars Ellemers, Sluiter en Franx doen met 2,5 miljoen?
Spinozapremiewinnaars Naomi Ellemers, Ineke Sluiter, Marijn Franx (Leiden) en Piet Gros (Utrecht) maakten op maandag 27 september 2010 bekend wat ze met hun premie van € 2,5 miljoen gaan doen. Dat gebeurde in Den Haag bij de officiële uitreiking door demissionair staatssecretaris van OCW, Marja van Bijsterveldt.
Baanbrekend en inspirerend
Psychologe Naomi Ellemers, astronoom Marijn Franx, classica Ineke Sluiter en chemicus Piet Gros ontvingen de prijs voor hun voortreffelijk, baanbrekend en inspirerend onderzoek. De laureaten zijn internationaal vermaard en weten jonge onderzoekers te inspireren.
Kostbare metingen
Ellemers vat haar ambitie met de premie als volgt samen: ‘In ons onderzoeken kijken we hoe personen zich laten beïnvloeden door de groepen waar ze bijhoren. Ze zijn zich er zelf niet altijd van bewust dat dit gebeurt of willen het niet toegeven. Daarom zijn traditionele metingen zoals interviews en vragenlijsten niet altijd bruikbaar. Met metingen van hersenactiviteit met behulp van technieken als EEG en fMRI is het mogelijk rechtstreeks naar het proces te kijken. We kunnen dan zien wat de invloed van anderen is, zelfs voordat mensen zich daarvan bewust zijn. Dit zijn kostbare metingen. Het geld van de NWO-Spinozapremie stelt mij in staat om deze metingen te gaan gebruiken.’
Versterking van de piramide
Sluiter wil met de Spinozapremie de hele piramide van de studie van de klassieke oudheid versterken: een nieuw woordenboek voor gymnasiumleerlingen en BA-studenten, masterclasses, promotie- en postdocplaatsen voor de gevorderden en interdisciplinair toponderzoek over het thema taal en identiteit. Sluiter: ‘Met inbreng van experts uit de taalkunde, literatuurwetenschap, sociale wetenschappen, en evolutietheorie kijk ik naar verschillende culturele scenario’s voor de verhouding tussen individu en groep, bijvoorbeeld bekering, coming-out enpassing, dat is leven onder de vlag van een identiteit die conventioneel gesproken niet de jouwe is. Het zijn scenario’s waarin waarden als moed of vrije meningsuiting een grote rol spelen.’
De taalkaart spelen
‘Ik gebruik voor mijn onderzoek literaire bronnen uit de oudheid. Speciaal ben ik geïnteresseerd in momenten waarop deelnemers aan deze debatten ‘de taalkaart spelen’. Daarmee bedoel ik dat zij lijken na te denken over hun positie in de wereld aan de hand van hun ideeën over hoe taal werkt of hoort te werken.’
Oude sterrenstelsel in het jonge heelal
Franx bestudeert sterrenstelsels op grote afstand. Het licht van deze sterrenstelsel is zo lang onderweg geweest dat het laat zien hoe deze stelsels eruitzagen op veel jongere leeftijd. Hij en zijn groep ontdekten dat er al oude sterrenstelsels in het jonge heelal bestaan. Die sterrenstelsels vormden om onbekende redenen geen nieuwe sterren. Bovendien bleken ze flink zwaarder maar kleiner te zijn dan de sterrenstels van nu. Dit kan alleen worden verklaard als stelsels bij botsingen elkaar als het ware ‘opaten’. Franx is de tweede Leidse sterrenkundige die een Spinozapremie krijgt; Ewine van Dishoeck ging hem in 2000 voor.
Permanente expositie
Franx brak in 2009 een nieuw afstandrecord met de gereviseerde Hubble Space Telescope. Hij wil met zijn premie metingen gaan doen met de opvolger van de Hubble, de James Webb Space Telescope. Hij reageert nuchter: ‘Ik vervolg mijn onderzoek aan de evolutie van sterrenstelsels en over vijf of zes jaar zien we wat er uit komt.’ Franx onderzoekt ook de mogelijkheid om met zijn prijs een permanente expositie over de plaats van de mens in de kosmos in te richten.