Wiskundemeisjes worden groot
Woensdag 16 juni promoveert wiskundige Ionica Smeets op het onderwerp kettingbreuken. In het Academiegebouw zal ze tegenover een gezelschap van nationaal en internationaal gerespecteerde wiskundigen haar proefschrift verdedigen. ‘Ik ontdekte de kettingbreuken en dacht: leuker dan dit wordt het niet.’
Hoogtepunt
Ionica Smeets (30) studeerde Technische Wiskunde in Delft. Na haar afstuderen in 2005 dacht ze niet direct aan promoveren. Smeets: ‘Ik wist dat ik geen onderzoeker wilde worden, maar toen ik me in het laatste jaar van mijn studie bezighield met kettingbreuken bleek dat het hoogtepunt van mijn studie te zijn. Het waren echt de mooiste negen maanden. Leuker dan dit wordt het niet, dacht ik.’ Smeets hoefde dan ook niet lang na te denken toen haar de kans werd geboden te promoveren op juist dit onderwerp. Toch lonkte ook de journalistiek. Smeets: ‘Toen ik bij mijn sollicitatie zei dat ik mezelf in de toekomst eerder als journaliste zie dan als onderzoeker, reageerde de commissie gelukkig positief. Ze vonden het een mooie gelegenheid om eindelijk eens een wetenschapsjournalist goed op te leiden.’
Irrationaal getal
Het is nog niet zo gemakkelijk om kort en eenvoudig uit te leggen waar Smeets’ proefschrift over gaat. Ze doet toch een poging: ‘Het gaat over kettingbreuken. Dat zijn breuken die in zichzelf steeds weer een volgende breuk hebben zitten, als een soort lange ketting met steeds weer een nieuwe schakel. Een kettingbreuk kan worden gebruikt om een zogenaamd irrationaal getal, een getal dat niet als breuk kan worden genoteerd, toch als een breuk op te schrijven, en het getal daarmee zo dicht mogelijk te benaderen.’ Een bekend voorbeeld is het getal pi. Dat heeft een oneindig aantal decimalen achter de komma (3,141592635…), maar kan met behulp van de kettingbreukmethode worden opgeschreven als 355/113. Die breuk benadert pi tot op 6 decimalen achter de komma. Zo’n kettingbreuk voor een irrationaal getal is oneindig. Smeets: ‘Een van de dingen die ik in mijn proefschrift onderzoek is hoe je tot een goede benadering komt. Je wilt namelijk dicht bij het getal zitten, maar je wilt ook dat de noemer van je breuk behapbaar is, en bijvoorbeeld niet 1.000.000.’
Intellectuele uitdaging
Een flauwe maar toch interessante vraag: welk nut heeft dit onderzoek? Smeets: ‘Ik ben niet van Delft naar Leiden gekomen met de gedachte: nu ga ik iets nuttigs doen. Het voelt altijd een beetje huichelachtig om te praten over de toepassing van mijn onderzoek, omdat ik daar tijdens het onderzoeken zelf helemaal niet mee bezig ben geweest. Voor mij was het een intellectuele uitdaging. De rechtvaardiging van het onderwerp lag voor mij in het feit dat het nog niet eerder gedaan was.’ Toch worden kettingbreuken in veel berekeningen toegepast, bijvoorbeeld bij het creëren van JPEG-plaatjes. Smeets’ onderzoek helpt de wiskunde en daarmee de wetenschap weer een stapje verder. ‘Terwijl je bezig bent denk je dat je geen vooruitgang boek,’ vertelt ze, ‘maar later blijkt dat anderen weer voortborduren op jouw resultaten. De oude promotor van mijn eigen promotor stuurde mij na lezing van het proefschrift een briefje waarin stond: “Wat mooi dat het vak dat mij zo dierbaar is weer verder vooruitgaat”.’
Wiskundemeisjes
Smeets journalistieke ambities hebben nooit in de koelkast gestaan. Ze schrijft artikelen, geeft lezingen, werkt samen met bijzonder hoogleraar Bas Haring aan de popularisering van wetenschap en onderhoudt sinds enige jaren met collega-wiskundige Jeanine Daems de succesvolle blog wiskundemeisjes.nl, waaruit zelfs een tweewekelijkse column in de Volkskrant is voortgekomen. Smeets: ‘Ik kwam er achter dat er eigenlijk geen leuke website bestond waar op een leuke maar ook interessante en aansprekende manier over wiskunde werd geschreven. Toen ik dat met Jeanine besprak zei ze: “Waarom gaan wij dat niet doen?”’ Aanvankelijk dachten de twee meisjes dat alleen enkele collega’s de blog zouden volgen, maar momenteel zitten ze rond de 3500 bezoekers per dag en hebben ze allerlei prijzen gewonnen waaronder de Mr. K.J. Cath-prijs. Een enthousiaste Smeets: ‘Het is bijvoorbeeld heel leuk om een blog te schrijven waarin je laat zien dat de kans dat iemand na het kopen van een staatslot binnen een uur dood gaat, groter is dan dat hij de hoofdprijs wint.’
Wiskundevrouwen
Hoewel Smeets uitgebreid van beide professies heeft mogen proeven heeft ze nog geen duidelijke toekomstplannen. ‘In principe ben ik nu vooral wetenschapsjournaliste. Tot nu toe heb ik steeds dingen gedaan waarvan ik vooraf niet wist dat ze konden dus ben ik bang dat als ik nu een route uitstippel, ik allemaal toffe dingen uitsluit die ik nog niet ken.’ En hoe lang blijven de wiskundemeisjes nog zo heten? Smeets: ‘Ik ben nu dertig, dus je kunt je afvragen of we nog meisjes zijn. Maar wiskundevrouwen klinkt toch wel een stuk minder sexy.’
Promotie woensdag 16 juni
Ionica Smeets On continued fraction algorithms
Faculteit Wiskunde en Natuurwetenschappen
Promotor: prof.dr. R. Tijdeman
Links
(8 juni 2010/Coen van Beelen)