Franca Treur: 'Ik heb mijn hoop gevestigd op jullie'
Elk jaar worden de deelnemers aan het Max Havelaar Toesprakentoernooi getrakteerd op een entr’acte. Dit jaar werd deze verzorgd door schrijfster Franca Treur. Op Multatuliaanse wijze nam ze de zaal mee in een verhaal dat barstte van het engagement.
‘Ik ga kijken of ik het komende halfuur schrijvers van jullie kan maken’, begint Treur haar speech nadat de leerlingen die nét naast een finaleplaats grepen in de banken van het prachtige auditorium van het Kamerlingh Onnesgebouw hebben plaatsgenomen. Dat die leerlingen goed kunnen spreken werd eerder vandaag al duidelijk; Treur ziet meteen al nog meer ambities in deze toekomstige generatie studenten. Dat is wat de rode draad zou worden in haar verhaal: wat gaan de leerlingen van nu, de studenten van morgen, betekenen voor de wereld? Of dat nu is via het gesproken of het geschreven woord.
Nieuwe Havelaren
‘In mijn studententijd heb ik veel tijd gehad die ik zinvol heb besteed, maar toch zou ik één ding anders hebben gedaan’, vertelt Treur. In haar speech refereert ze aan haar jeugd in een streng-gereformeerde omgeving, waarna haar studententijd als een ware bevrijding voelde. ‘Ik was toen vooral met mezelf bezig, blij met wat er ineens allemaal kon. Maar als ik er nu op terugkijk, heb ik me te weinig beziggehouden met de wereld om me heen.’ Treur toont zich inmiddels wel degelijk zeer betrokken bij de wereld om haar heen. Het lot van vluchtelingen ligt haar bijvoorbeeld zeer na aan het hart. Ze eindigt haar speech dan ook met een oproep aan de leerlingen om hier al in hun studiejaren mee te beginnen: ‘Ik heb mijn hoop gevestigd op jullie, de nieuwe Havelaren.’
Engagement
Na afloop praat ik met Treur in het restaurant van het Kamerlingh Onnesgebouw, omringd door uitgelaten leerlingen die trots zijn op hun prestaties. ‘Was mijn verhaal niet een beetje te zwaar voor die leerlingen?’, vraagt ze. Het is duidelijk dat ook ervaren sprekers – Treur heeft al vaak voor afgeladen zalen gesproken over haar roman Dorsvloer vol confetti – toch ook weer de spanning ervaren die de leerlingen vandaag hebben gevoeld. Niet zo gek, want zo vaak houdt Treur geen verhalen die zó maatschappelijk betrokken zijn. ‘In mijn romans probeer ik dat engagement juist te vermijden, daarin gaat het om het verhaal.’ Maar waar komt dat engagement van vanmiddag dan ineens vandaan? Treur: ‘In mijn jeugd had ik allerlei voorrechten niet die ik nu wel heb. Ik wil dat de nieuwe generatie zich realiseert hoe bijzonder het is dat ze straks aan een studie kan beginnen, dat er zo veel mogelijk is, maar dat dit niet voor iedereen vanzelfsprekend is.’
De middelbare school als bevrijding
De speeches van vandaag gingen over de vraag hoe de leerlingen van nu het onderwijs van de toekomst zien. ‘Dat vroeg keuzes moeten maken dat in de winnende speech genoemd werd, is inderdaad ontzettend lastig, daar herken ik me wel in. Ik heb ook eerst psychologie gestudeerd voordat ik erachter kwam dat ik eigenlijk Nederlands wilde studeren. Ik was toch liever individueel bezig; verdwijnen in een roman, dat deed ik het liefst.’ Waar de leerlingen die vandaag speechten de huidige vorm van onderwijs vooral neerzetten als beklemmend en te weinig gericht op het individu, heeft Treur dat vroeger heel anders ervaren: ‘Als je weet hoe het bij mij thuis was, kun je je voorstellen dat de middelbare school voor mij juist een baken van vrijheid en mogelijkheden was.’
Woutertje Pieterse
En hoe zit het met Max Havelaar? ‘Ik heb het gelezen, lang geleden al, en ik vond het goed.’ Toch heeft Multatuli haar als schrijver meer geïnspireerd met zijn roman Woutertje Pieterse. ‘In Max Havelaar gaat het om grote idealen; mensen hebben vaak de neiging om groot te denken. Maar als je als schrijver echt iets wilt weten over iemands karakter, zeggen kleine gewoontes en gedragingen eigenlijk veel meer. Dat laat Multatuli in Woutertje Pieterse prachtig zien.’ Toch stonden in haar toespraak van vandaag juist grote idealen centraal. Smaakt dat naar meer? ‘Ja, het was wel heftig hè. Behoorlijk links ook. Maar het was leuk om te doen. Ik geef nu vooral lezingen in bibliotheken en boekhandels. Misschien moet ik toch eens wat vaker naar middelbare scholen gaan. Het was een prettig publiek.’
Tekst: Frank Mijnders
(Da Vinci College Leiden, lid organisatie Max Havelaar Toeprakentoernooi)
-
Max Havelaar Toesprakentoernooi 2018 -
'Spreken als Havelaar' door Jaap de Jong -
Speechen voor een volle zaal -
Enthousiaste deelnemers -
Winnaars van de Max Havelaar Publieksprijs 2018, Luuk Kuiper & Minne in 't Hout (Gerrit van der Veen College, Amsterdam) -
De finalisten -
Juryvoorzitter Jaap de Jong overhandigt de wisselbeker aan de winnaars -
Winnaars van Max Havelaar Toesprakentoernooi 2018, Fieke Krijvenaar & Nora Schreuder (Minkema College, Woerden) -
De winnaars en hun trotse docent, Teddy Steen (Minkema College, Woerden)
Het Max Havelaar Toesprakentoernooi
Tijdens het Max Havelaar Toesprakentoernooi bezoeken ruim vijftig docenten Nederlands, elk vergezeld door twee leerlingen uit de bovenbouw van het vwo, Universiteit Leiden om over retoricaonderwijs te leren én zich te laten inspireren.
Uit een uitgebreid programma kiezen de deelnemers drie verschillende workshops die elk een ander aspect van het speechen belichten, zoals het juiste stemgebruik, argumentatie en het schrijven van een goede opening of afsluiting.
Ook voor de begeleidende docenten is het een boeiend toernooi. Ontmoetingen met collega’s en vakgenoten in combinatie met het volgen van workshops van universitaire docenten en speech- en communicatieprofessionals vormen een inspiratiebron voor lessen spreekvaardigheid.