Het bezoek aan de Hoge Raad maakt deel uit van het PRE-vak Strafrecht in Theorie en Praktijk in blok II, waarbij het spanningsveld tussen twee grondrechten onder de loep wordt genomen: de vrijheid van meningsuiting en de vrijheid van religie. Na in het eerste college wat theoretische kennis over het Nederlandse rechtssysteem te hebben opgedaan, zijn de scholieren in hun tweede week in het diepe gegooid met het naspelen van een rechtsproces in een ‘Moot Court’.

In cassatie

Ook deze week staat in het kader van de praktijk: de PRE’ers nemen een kijkje achter de schermen bij de hoogste rechter binnen de Nederlandse rechtsstaat. Als je het oneens bent met een uitspraak van de rechtbank kun je terecht bij een van de vier gerechtshoven in Nederland. Heb je daarna nog steeds het gevoel dat je je gelijk kan halen, ook nadat het gerechtshof je ongelijk heeft gegeven? Dan heb je de mogelijkheid om ‘in cassatie’ te gaan bij de Hoge Raad. Die heeft echter wel een heel andere taak dan ‘gewone’ rechtbanken. Aangezien de Hoge Raad een ‘cassatierechtbank’ en geen ‘feitenrechtbank’ is, zullen deze rechters niet alle feitjes in een zaak weer gaan uitpluizen. Ze kijken alleen maar of de lagere rechtbanken wel juist te werk zijn gegaan en of ze netjes de regels van het recht hebben gevolgd tijdens de zaak.

Rechtsbescherming

Kort gezegd heeft de Hoge Raad drie functies; de drie R’s. De eerste functie is het creëren van rechtseenheid. De Hoge Raad ziet erop toe dat alle rechtbanken en gerechtshoven in Nederland de wet op dezelfde manier interpreteren. De tweede taak van de Hoge Raad is het bieden van rechtsbescherming. In Nederland kun je ervan op aan dat wetten goed worden uitgevoerd en dat er geen willekeur voorkomt in het rechtssysteem. Dit is overigens niet zo vanzelfsprekend als het lijkt: elk jaar publiceert het World Justice Project een ranking waarbij landen worden beoordeeld aan de hand van het criterium van goede rechtsbescherming. Op deze Rule of Law Index, waar Denemarken op nummer één staat en Venezuela helemaal onderaan bungelt, prijkt Nederland op de vijfde plaats. ‘En daar mogen we best een beetje trots op zijn’, aldus Storm.

Tongzoenarrest

De derde en misschien wel belangrijkste functie van de Hoge Raad is de rechtsontwikkeling. De Hoge Raad past namelijk niet alleen wetten toe, maar vormt die zelf ook, vooral door al bestaande wetten op een nieuwe manier te interpreteren en in te zetten. Zo kan de Hoge Raad een brug slaan tussen oude wetten en het huidige maatschappelijke debat. Neem bijvoorbeeld het zogenaamde Tongzoenarrest. Tot een paar jaar geleden werd het geven van een ongewenste tongzoen in het recht gedefinieerd als een vorm van verkrachting. Iemands lichaam werd immers binnengedrongen. In 2013 constateerde de Hoge Raad dat deze juridische definitie niet meer van deze tijd is en heeft die gedateerde wet toen aangepast. ‘We zijn niet in beton gegoten!’, grapt de griffier.

De Wilders-zaak Wilders is een ander voorbeeld van een maatschappelijk relevante zaak die nu behandeld wordt door de Hoge Raad. Met zijn ‘minder, minder Marokkanen’-uitspraak zette hij het debat over de vrijheid van meningsuiting in 2014 op scherp. Hoewel je in Nederland veel mag zeggen, is het namelijk niet toegestaan om iemand te beledigen of aan te zetten tot haat.

Rechtenstudenten in spé

Maar niet alleen politici of mediafiguren worden voor de rechter gesleept wegens belediging. De PRE’ers moesten ter voorbereiding op deze excursie alvast een aantal uitspraken doornemen waarbij gewone burgers zich voor de rechtbank moesten verantwoorden voor hun uitspraken. In Den Haag worden de scholieren door griffier Storm bevraagd over de feiten van de zaak. Naast een heleboel kennis over de Hoge Raad, hebben de PRE’ers - als rechtenstudenten in spé - nu dus ook wat praktijkervaring op zak. Storm: ‘Heb je eigenlijk al overwogen om Rechten te gaan studeren? Doen, hoor!’

Tekst: Zaza Jung
Fotografie: Raisa Blommestijn
Mail de redactie